Пишува: Борјан Јовановски
Потребна ни е сериозна јавна дебата под услов за неа да се зборува принципиелно а поплаките за третманот да не се однесуваат на овој или оној туку на било кого, кој е жртва на таквите состојби во затворите.
– Никој вистински не познава еден народ додека не се најде во неговите затвори. Еден народ не треба да се суди според тоа како се однесува кон највисоките слоеви на општеството, туку кон оние кои се најниско“. Ова се зборови на Нелсон Мендела кој мина 28 години во занданите на Апартхејдот, излегувајќи од таму не со желба да им се одмазди на своите џелати, туку со љубов за својата земја да ја направи подобро општество за секој еден. Неговиот хуманизам е квалитетот кој на овој човек му обезбеди високо место во историјата на политиката и хуманизмот.
Судејќи по овој цитат на Мендела, нашето огледало како народ треба да го бараме во Идризово и во Шутка кои со децении наназад се предмет на многу меѓународни извештаи кои укажуваат на исклучителен нехуман однос кон затворениците. За жал, ниту една влада досега не обрна доволно внимание на овие забелешки кои патем ќе се провлекуваат уште долго особено во процесот на пристапните преговори за членство во ЕУ.
Извештајот е многу критичен за постојаниот неуспех на властите во Северна Македонија да се справат со одредени основни недостатоци на затворскиот систем. Потребна е непосредна акција за решавање на недостатокот на професионален пристап во управувањето со сложените ситуации во затворскиот систем, лошото управување и перформанси на персоналот, ниското ниво на персонал, слабиот квалитет на здравствена заштита што им се обезбедува на затворениците, недостаток на соодветен режим што им се нуди на затворениците, високото ниво на насилство меѓу затворениците, лошите материјални услови и ендемската корупција на персоналот.
– Извештајот детално ги опишува нехуманите и понижувачки услови пронајдени во главните области за сместување на овој затвор. Уште еднаш се наведени долгогодишните недостатоци во истражниот затвор во Скопје, како во однос на материјалните услови, така и во отсуство на каков било значаен режим, се вели во соопштението на Комитетот за превенција од тортура на Советот на Европа објавено во мај годинава кое за жал доби мало внимание во медиумите.
Од друга страна, јавноста често е информирана за тоа дали и како се третира некое звучно име, дали и зошто е пренесен во оваа или онаа клиника за да му се укаже помош. Во еден неодамнешен случај, доктори и новинари силно и гласно критикува во какви услови бил сместен нивниот претпоставен без збор да се каже дали можеби слично или исто се третираат сите останати зад тие решетки. Се разбира ова може да биде сосема релевантна тема за сериозна јавна дебата под услов за неа да се зборува принципиелно, а поплаките за третманот да не се однесуваат на овој или оној туку на било кого, кој е жртва на таквите состојби во затворите.
Како новинар кој често обрнува внимание на човековите права и на хуманите капацитети и квалитети на нашето општество и следејќи ги притоа сите извештаи на меѓународните и невладините организации, можам со сигурност да кажам дека погоре цитираната констатација од Извештајот на Советот на Европа е речиси идентична со благи модификации од една во друга година од 1996 година кога станавме членка на Советот на Европа до денеска.
Може за себе да мислиме што сакаме, вклучително и тоа дека сме деца на Александар Македонски кои ја описмениле Европа, но реалноста која се гледа во нашето огледало како што вели Мендела нема да ја сокриеме. Таа реалност треба да биде товар на колективната совест од која ќе може да се ослободиме само со сериозен граѓански притисок врз институциите задолжени во тоа огледало да ни овозможат глетка за себе си како народ кој посакува не само географски туку и цивилизациски да му припаѓа на високо развиениот свет.