На 9 мај 1950 година, францускиот министер за надворешни работи Роберт Шуман ја издаде Шумановата декларација. Со неa тој предложи создавање на Европска заедница за јаглен и челик (ЕЗЈЧ), врз основа на што дојде до обединување на производството на јаглен и челик на земјите учеснички.
Основана од Франција, Западна Германија, Италија, Холандија, Белгија и Луксембург, ЕЗЈЧ е првата од низата мултинационални европски институции кои на крајот станаа она што сега го нарекуваме Европска унија.
Историски контекст
Пет години од крајот на Втората светска војна, европските земји сè уште се мачеа да ги надминат последиците. Решени да избегнат уште една таква војна, европските влади заклучија дека комбинирањето на производството на јаглен и челик ќе ја направи војната меѓу историските ривали како Франција и Германија „покрај незамислива туку и практично невозможна“, се вели во Декларацијата.
Со право се веруваше дека обединувањето на економските интереси ќе го подобри животниот стандард и ќе биде првиот чекор кон пообединета Европа. Пристапувањето кон ЕЗЈЧ беше отворено за други земји.
„Таткото на обединета Европа“ Роберт Шуман учествувал во францускиот отпор за време на Втората светска војна и бил заробен од нацистите. Пред војната бил пратеник во францускиот парламент, а потоа имал голем број високи функции во Франција. Тој ја напиша Шумановата декларација со цел да ја обедини Европа и да спречи понатамошни војни.
Роберт Шуман беше избран за прв претседател на Европското парламентарно собрание на 19 март 1958 година. Тој беше на оваа функција до март 1960 година. И покрај неговите ограничени овластувања, Собранието е многу важно за Роберт Шуман, бидејќи тоа е политичка институција во целосна смисла на зборот: демократско тело кое ги претставува народите, истовремено, надзорно тело наспроти извршната власт и обединувачки елемент меѓу Европските заедници.
Клучни цитати од декларацијата на Шуман
„Светскиот мир не може да се одржи без креативни напори сразмерни на опасностите што му се закануваат.
„Обединувањето на Европа нема да се случи одеднаш или според посебен план. Ќе се гради врз конкретни достигнувања кои прво создаваат чувство на солидарност“.
„Комбинирањето на производството на јаглен и челик ќе ја промени судбината на регионите кои долго време се занимаваат со производство на оружје, чиешто и самите тие најчесто биле жртви.
Придонесот на организирана и енергична Европа за цивилизацијата, е многу важен за одржување на мирни односи. На чело на борбата за обединета Европа повеќе од 20 години, Франција отсекогаш имала своја примарна цел да му служи на мирот. Обединувањето на Европа не беше постигнато и започна војна.
Обединувањето на Европа нема да се случи наеднаш или според некој посебен план. Ќе се гради врз конкретни достигнувања кои прво создаваат чувство на солидарност. Обединувањето на народите во Европа бара елиминација на вековното противење меѓу Франција и Германија. Секоја преземена акција мора пред сè да ги засега овие две земји.
Имајќи го ова на ум, француската влада предлага итна акција за една особено важна точка.
Тој предлага француско-германското производство на јаглен и челик воопшто да биде ставено под контрола на заедничко врховно тело во организација отворена за други европски земји. Комбинирањето на производството на јаглен и челик веднаш ќе создаде основа за економски развој како прв чекор кон европска федерација и ќе ја промени судбината на регионите кои долго време се занимаваат со производство на оружје, чии жртви најчесто се и самите.
Вака воспоставената солидарност во постапката ќе ја направи можната војна меѓу Франција и Германија не само незамислива, туку и практично невозможна. Создавањето на оваа моќна производствена асоцијација, отворена за сите земји кои сакаат да учествуваат и има за цел да им обезбеди на сите земји-членки основни суровини за индустриско производство под еднакви услови, ќе ги постави вистинските основи на нивната економска интеграција.
Оваа продукција ќе му биде понудена на целиот свет – без преференции или исклучоци – со цел да придонесе за подигнување на животниот стандард и промовирање на мирољубиви достигнувања. Со повеќе ресурси, Европа ќе може да оствари една од нејзините главни задачи: развојот на африканскиот континент.
На овој начин брзо ќе стане јасно дека заедничките интереси кои се неопходни за создавање на заеднички економски систем, можат да бидат бобинката од која ќе се роди поширока и подлабока заедница меѓу земјите кои долго време се спротивставуваа една на друга преку крвави поделби.
Со спојување на главната продукција и создавање на новата Врховна власт, чии одлуки ќе бидат обврзувачки за Франција, Германија и другите земји-членки, овој предлог ќе ги постави темелите за европската федерација потребна за да се зачува мирот.
За поддршка на постигнувањето на поставените цели, француската влада е подготвена да започне преговори врз основа на следново.
Задачата на Врховното тело ќе биде да обезбеди модернизација на производството и да го зголеми неговиот квалитет што е можно поскоро; снабдување на францускиот и германскиот пазар, како и на пазарите на другите земји-членки, со јаглен и челик под еднакви услови; општиот развој на извозот во други земји; изедначување и подобрување на условите за живот на работниците во овие сектори.
Со цел да се постигнат овие цели, тргнувајќи од многу различните нивоа на кои моментално се наоѓа производството во земјите-членки, предлагаме воведување на некои преодни мерки – како што се употреба на производствен и инвестициски план, создавање компензаторен механизам да се изедначат цените и фондот за преструктуирање за да се олесни рационализацијата на производството. Движењето на јаглен и челик меѓу земјите-членки веднаш ќе биде ослободено од сите царински давачки и транспортните трошоци нема да се разликуваат. Постепено ќе се создадат услови кои спонтано ќе доведат до порационална распределба на производството на највисоко ниво на продуктивност.
За разлика од меѓународните картели, кои наметнуваат рестриктивни практики за дистрибуција и експлоатација на националните пазари и имаат за цел да одржуваат високи профити, организацијата ќе обезбеди спојување на пазарот и проширување на производството.
Основните принципи и мерки наведени погоре ќе бидат вклучени во договор потпишан од партиите и предложен за ратификација од нивните парламенти. Преговорите неопходни за разјаснување на деталите за спроведувањето ќе се водат со помош на арбитер назначен со заедничка согласност. Неговата задача ќе биде да следи дали постигнатите договори се во согласност со начелата наведени и, во случај на застој, да определи каква одлука ќе донесе.
Заедничката висока власт задолжена за управување ќе биде составена од независни лица назначени од владите, со еднаква застапеност. Претседавач ќе се избира со заедничка согласност на владите. Одлуките на Управата ќе бидат обврзувачки за Франција, Германија и другите земји-членки. Ќе се преземат соодветни мерки за начинот на жалба на решенијата на органот.
Во телото ќе биде акредитиран претставник на ОН, кој двапати годишно ќе подготвува извештај до ОН за работата на новата организација, особено во однос на придржувањето до нејзините цели.
Институцијата на Врховната власт во никој случај нема да ги предодреди методите на сопственост на претпријатијата. При извршувањето на своите функции, Високиот орган ќе ги земе предвид овластувањата на Меѓународното тело на Рур и сите обврски наметнати на Германија додека тие се на сила, се наведува во основачкиот документ на она што ние денеска го знаеме како Европска Унијa.