Двајцата кандидати за претседател на Европската комисија (ЕК) од двете најголеми политички групи во Европскиот парламент (ЕП) најавија повеќе дебати во текот на април и мај на европските телевизии. Пред една недела десната демохристијанска Народна партија на Европа го избра за свој кандидат поранешниот долгогодишен премиер на Луксембург Жан-Клод Јункер а социјалистите се одлучија за Германецот Мартин Шулц кој во моментот е претседател на ЕП.
Изборите за новиот ЕП се закажани помеѓу 22 и 25 мај во сите 28 земји членки на ЕУ кога 400 милиони граѓани ќе ги бираат своите бираат 751 пратеници. Новите пратеници ќе седнат во своите нови седишта во јули, со петгодишен мандат и се очекува дека токму тие ќе го изберат новиот претседател на ЕК како што тоа го наложува Лисабонскиот договор. За прв пат шефот на европскиот извршен орган ќе биде избран од ЕП така што може да се каже дека изборот, на индиректен начин, го прават самите гласачи.
Дебатата ќе биде вистинска премиера во европските избори. Досега шефот на ЕК беше избиран од страна на шефовите на земјите членки. Со Лисабонскиот договор ЕП доби улога да го одобри изборот на новиот претседател на ЕК и комесарите. Но дали и во праксата ќе биде така?
Политичките игри не изостануваат. Многумина се сомневаат дека Јункер е вистинскиот кандидат за ЕК. Пред се затоа што самиот тој изјави дека не сака да застане на чело на ЕК туку сака да биде претседател на ЕУ на местото на Херман Ван Ромпеј чиј што мандат истекува во ноември а не место во ЕК и тие би сакале да го видат на тоа место.
Европските политички партии сметаат дека станува збор за политички договор помеѓу некои од големите влади на земјите членки за прв човек на ЕК како на пример Ангела Меркел.
Сите кандидати на политичките групи од ЕП се декларирани. Освен најголемите чии што бои ќе ги претставуваат Јункер и Шулц, тука се и поранешниот белгиски премиер Ги Верхофштад, потоа Гркот Алексис Ципрас од партијата Сириза кој ќе се бори за европската левица а зад “зелените” ќе застанат Французот Жозе Бове и Германката Ска Келер.
И покрај тоа што Лисабонскиот договор вели дека желбата на гласачите треба да се почитува и на чело на ЕК да застане човекот кој ќе има најмногу гласови, германската канцеларка смета дека не постои «автоматска врска» помеѓу партијата која ќе ги добие изборите и идниот претседател на ЕК. Многу други шефови на влади го делат ова мислење и оттука аналичарите сметаат дека никој од декларираните кандидати нема да оди во Комисијата туку дека човекот за оваа функција повторно ќе го изберат лидерите на земјите членки. Самото тоа, за многумина, е еден вид атентат врз волјата на гласачите и самиот Лисабонски договор.
Критики доаѓаат од повеќе страни и сите оние кои почнаа да ја водат кампањата за европските избори токму врз фактот дека овој пат Лисабонскиот договор овозможува на чело на ЕК да дојде човек кој добил најмногу гласови и не човек кој бил резултат на лидерско пазарење.
Партијата на “зелените” но и кандидатот за претседател на ЕК на либералната група Верхофштад не ја кријат разочарноста од ова ова можно сценарио. Верофштад вели дека “кампањата се води за претседател на ЕК а не за некоја игра во која се прават обиди да се добие друго место ако не се успее во првото”.
На ова во Народната партија одговараат дека не треба да има сомнеж: “Бевме јасни за време на конгресот на партијата во Даблин. Г-динот Јункер презеде ангажман дека ако партијата ги добие изборите тој ќе биде кандидат за Комисијата”, вели претседателот на партијата Жозеф Дол.
Според претседателот на социјалистите во ЕП Ханес Свобода «ако резултатите на двете партии се блиску по изборите, може да се замисли дека Шулц ќе застане на чело на Комисијата а Јункер на Советот на ЕУ», вели тој.
Многумина набљудувачи сметаат дека Лисабонскиот договор треба да се почитува и да не се поткопуваат овие вистински демократски избори за прв човек на Комисијата поради тоа што избирачите ќе имаат директно влијание во изборот на човекот или жената кои треба да го заменат Португалецот Хозе Мануел Баросо. Оттука треба да се почитува изборот на гласачите како за местото на шефот на Комисијата така и за другите функции кои треба да се пополнат како местата на Ван Ромпеј и Кетрин Ештон чиј што мандат како шеф на надворешната политика исто така истекува на есен.