Ќе треба ли Шкотска повторно да преговара членство во ЕУ доколку овој четврток одлучи да тргне по патот на независноста? Дали Шкотска, ако стане независна, ќе ни се придружи во друштвото на земји кандидати? Прашањето е едноставно но одговорот сосема сигурно не е ни лесен ни извесен.
Многу правни експерти веќе со месеци го анализираат проблемот, прв од ваков вид од постоењето на ЕУ. Дали независна Шкотска автоматски ќе стане членка, дали Европската повелба ќе треба повторно да се преговара и дали во такви преговори Шкотска ќе учествува како земја членка или не? Или Шкотска ќе треба да си поднесе барање за членство? Помеѓу бројните прашање се и оние за учеството на Шкотска во евро и Шенген зоната?
Шкотска стана членка на ЕУ во рамките на Велика Британија во 1973 година и според логиката која не поаѓа од правни аспекти оваа земја би требало да остане членка на ЕУ. Така, ако Шкотланѓаните гласале за независност и ако легитиметот на гласањето е прифатен од страна на Велика Британија, Шкотска треба да остане членка исто како што е сега Велика Британија, без учество во еврото и Шенген.
Според професорот на Универзитетот во Есекс Стив Пирс, испитувањата во Шкотска покажуваат дека поддршката во Шкотска е 2 – 1 за останување во ЕУ и се чини дека тука нема никаков проблем – Шкотлаѓаните сакаат да бидат во ЕУ. Но, што ќе се случи доколку Шкотска не стане независна а Велика Британија одлучи да излезе од ЕУ на референдумот закажан во 2017 година? Ова е уште едно прашање на кое засега нема одговор.
Според правниците, Европската повелба не предвидува случај во кој една земја која ќе се одвои од друга земја членка т реба да поднесе барање за членство. Нема доказ, вели Дејвид Едвардс, Шкотланѓанин и поранешен судија на Европскиот суд на правдата, дека Повелбата воопшто зела во предвид вакво сценарио особено кога се знае дека некои земји членки се соочуваат со сеценионистички движења. Пишувачите на Повелбата не сакале да додадат вода во воденицата на сецесионистите и не го предвиделе овој случај.
Според некои, не е праведно да им се одземе на Шкотланѓаните правото да бидат европски граѓани бидејќи тие тој статус би го загубиле без да бидат прашани дали сакаат или не да бидат во ЕУ. Значи, би било праведно Шкотска да остане членка на ЕУ. Шкотската влада се разбира е приврзаник на оваа теза.
Таа вели дека сегашните земји членки (28 во кои е Велика Британија но не и Шкотска) треба да донесат амандман на Повелбата во период од 18 месеци во текот на кои шкотската независност ќе ги помине процедурите за да се етаблира како посебна држава и тоа ќе значи дека веднаш потоа Шкотска станува автоматски земја членка – 29та.
Но, според професорот Пирс, за да стане ова реалност, земјите членки ќе треба да и направат услуга на Шкотска бидејќи според европското право оваа постапка не е легална. Освен тоа, ова би било охрабрување за другите региони кои сонуваат независност како Фландрија во Белгија или Каталонија во Шпанија.
Поради оваа причина сосема е можно некои земји членки, како Шпанија и Белгија но и други кои имаат проблеми со своите региони, да сторат се за да го забават и комплицираат шкотското останување или влегување во ЕУ.
Се разбира дека политиката ќе има значаен збор во иднината на Шкотска и нејзината можна независност. Така, некои политички групи во Европскиот парламент веќе се закануваат дека ќе ја блокираат Шкотска доколку и таа, како и Велика Британија, одлучи да не влезе во еврото и Шенген зоната.
Европската комисија од своја страна одбива да коментира иако нејзиниот сегашен претседател во јануари изјави дека Шкотска ќе треба да повторно да бара членство.
Како и да е, Повелбата на ЕУ не им го олеснува животот на поддржувачите на независноста. Доколку Шкотска стане независна овие проблеми ќе треба да се решаваат со многу трпение и добра волја помеѓу сите земји членки на ЕУ, без или со независна Шкотска.