Многумина во ЕУ сметаат дека Грција треба да и се врати на драхмата и да ја девалвира за да закрепне. ЕУ од своја страна треба да му помогне на грчкото население а претседателот на ЕК веќе најави дека е направен еден вид хуманитарен план за Грција. ЕУ исто така преку своите инструменти треба да оневозможи банкрот на грчките банки.
Но има и поинакви мислења како на пример тоа дека излезот на Грција од еврозоната би бил голем политички (а не финансиски удар) врз желбата на ЕУ за понатамошно продлабочување на политичката унија.
Последните вести велат дека токму ова колебање ја натерало Германија да предложи привремено петгодишно излегување на Грција од еврото. Маратонските преговори во Брисел продолжуваат. Според учесниците, тие ќе траат се додека не се најде вистинското решение и за Грција и за целата Европска унија.
Во очекување на исходот од преговорите што се одвиваат во Брисел, НОВА направи кус преглед на причините на оваа криза во која и Грција и еврозоната носат дел од вината.
Првите чекори кон еврото
Повелбата од Мастрихт од 1992 година
Првите чекори на еврото датираат од 1992 година. Тогаш се потпиша Повелбата од Мастрихт која предвидуваше политичка федерација која требаше да биде услов за успехот на еврото, заедничката монета.
Повелбата дозволи воведување на Економска и монетарна унија (ЕМУ) чија што цел беше да се креира заедничка девиза. Документот ги содржи условите за воведување на еврото. Станува збор за фамозните четири критериуми чија што реализација го гарантира успехот на проектот:
1. Стабилност на цените односно не повеќе од 1,5 отсто национална инфлација
2. Интересот на кредитите на државите не треба да надмине 2 отсто
3. Стабилност на еврото која треба да спречи девалвација на девизата
4. Стабилност на јавните финансии што значи дека годишниот јавен дефицит на државите не смее да надминува 3 отсто од Бруто националниот производ (БНП) а јавниот долг не смее да надмине 60 отсто од БНП.
Земјите членки влегоа во процес на исполнување на овие критериуми кои го добија името Пакт на стабилност и еврото беше лансирано во 1999 година за финансиските трансакации а во 2002 година дојде и во џебовите на граѓаните на 12 држави кои влегоа во еврозоната.
Според тогашните политичари, еврото требаше да донесе еден вид “шок на интеграција” и да ја доведе ЕУ и до се поголема политичка интергација.
Грчката лага
Грчко евро
Приказната тргна според правилата. Членките на ЕУ се согласија за трансфер кон ЕУ на дел од сувереноста на земјите членки. Сепак, во чувствителните области како даноците, судската и полициска соработка, имиграцијата, правото на азил или борбата против тероризмот, комптенциите на ЕУ останаа лимитирани. Земјите членки се слободни да ги определуваат нивните политики во тие области.
Во тој период многумина беа уверени дека со еврото ЕУ ќе се претвори во еден вид Европски соединети држави. Тој оптимизам им овозможи на финансиските пазари на земјите членки на ЕУ да им даваат кредити без проблем.
Сето тоа одеше како подмачкано до моментот кога се откри грчката лага: Атина ги излажала своите партнери и го намалила за три пати износот на својот дефицит кога го поднесувала извештајот за исполнување на критериумите за влез во еврото. Финансиската криза од 2008 година и откривањето на грчката лага донесоа паника во финансиските пазари кои почнаа да ги заоструваат своите услови за кредити. Најсиромашните земји повеќе не можеа да земаат заеми и финанските пазари почнаа да ги “напаѓаат”.
Досега не стана јасно дали другите членки на еврозоната знаеле за грчката лага и одлучиле да ја толерираат или пак биле едноставно излажани и наивни.
Што понатаму?
.jpg)
Извештај на Јункер, Шулц, Дајселблум, Драги и Туск
За да не го наруши еврото, еврозоната одлучи да креира инструменти за да им помогне на земјите кои беа финансиски нестабилни и задолжени. Помеѓу тие инструменти, кои ја зајакнаа еврозоната во финансиската криза, е и Европскиот механизам за стабилност кои има финансиска способност за кредити од 750 милијарди евра. Според експертите, со ова еврозоната се зајакна и побара од сите членки да ја почитуваат финансиската дисциплина како и мониторинг на нивната национална политика во таа област. Мониторинг го врши Европската централна банка (ЕЦБ) и се труди да ги открие сите можни лаги на националните власти за да не се повтори грчкиот случј.
Сепак, и покрај сите напори, ЕУ се уште не е политичка унија во вистинскиот смисол на зборот. Според последниот заеднички извештај на претседателите на Европската комисија, Европскиот парламент, на Еврогрупата, на Советот на ЕУ и на ЕЦБ Жан-Клод Јункер, Мартин Шулц, Јерун Дајселблум, Доналд Туск и Марио Драги, ЕУ треба да креира вистински федерален орган кој ќе врши демократска контрола врз ЕК и Еврогрупата преку Парламент на еврозоната, зајакнат мониторинг на економиите и националните буџети и создавање на буџет на еврозоната за да се убалажат макро-економски шокови. Накусо, за вистинска политичка и економска унија потребно е да се стават под контрола националните економски политики кои сега се заложници на внатрешната политика на земјите членки.