НОВА неодамна објави пост од ФБ, за грчка песна од 1945 која наликува на легендарната „Кажи зошто ме остави“. Во прилог беше објавен и документарецот „Чија е таа песна“.
Во однос на прилогот во редакцијата пристигна писмо од легендарниот Ди- Џеј и музички критичар Михаил Бошковски – Мице кој се обидува да реши неколку дилеми. Господинот Бошковски за НОВА- кои се навистина авторите на прославените песни „Кажи зошто ме остави“, Чија си, Стани моме да заиграш, О, соле мио?
“Околу дилемата за песната „Кажи зошто ме остави“ за која деновиве прочитав на вашиот сајт, а уште повеќе дека песната е плагијат… итн. Ви се обраќам со желба да помогнам да се расчисти оваа дилема, која всушност и не е дилема бидејки општо е познато дека автор на песната и нејзин интерпретатор е Нико Гунарис од Грција (1915 – 1965).
Ја снимил во 1945 г. за американската компанија RCA VICTOR. Кај нас за првпат е чуена веднаш по Втората светска војна на силните американски радио станици лоцирани на границата со Грција, во близина на Битола. Младите музикални битолчани ја снимиле во својата меморија и ја пееле по кафеани, а тогаш младиот гимназијалец Јово Велјановски напишал текст на македонски јазик кој Боби Автовски го прифатил и од тогаш песната станала многу популарна и се пеела по кафеаните на домашните забави, се пеела насекаде, а подоцна и на Радио Битола која програмата почнува да ја емитува од 1952 година.
На радио песната ја пееле во живо бидејки се уште немало магнетофони. Тие всушност и не знаеле чија е, тоа се дознало подоцна кога е снимена за Радио Скопје. Првата снимка за Радио Скопје е направена во февруари 1955 година. Покрај Боби како пејач, во групата свиреле браќата Ципушеви, Александар Васовски, Кочо Петровски и Слободан Николовски Боде. Првата снимка е снимена на магнетофон кој наместо лента користел челична жица.
До годината кога во Р. Скопје располагале со понова техника, е направена втората снимка со „Забавниот секстет“. На податокот кој го има на секоја лента за содржината на снимениот материјал јасно стои дека автор е Нико Гунарис, иако Грците популарно го викале Нико Гунари. Верзијата што ја слушаме на Интернет е втората снимка за која аранжманот го напишал Шпато, тоа е единствената негова поврзаност со песната „Кажи зошто ме остави“.
Драган Мијалковски
Откако песната станала голем хит особено кога хрватскиот пејач Стјепан Џими Станиќ ја снимил за Југотон, било неминовно да се расчисти со авторските права. За таа цел е стапено во контакт со Гунарис и е реализирана средба на границата кај Гевгелија и на рака му се исплатени тантиемите. Парите ги исплатил Слободан Николовски Боде тогашен уредник во забавната редакција на Радио Скопје во присуство на претставници од власта. Тоа било позамашна сума на пари, а Гунарис се заблагодарил и рекол дека ова е доволно и дека во иднина не треба да се грижат за авторските права.
Значи нема ништо страшно што авторот на песната е Грк, можел да биде Шпанец. Песната нема граници, ниту татковина. Таа е создадена да се пее. Ако авторот е непознат тогаш таа е народна, а ако е познат задолжително треба да се напише затоа што е заштитен со меѓуародното авторско право.
Има и други вакви примери.
Песната „Стани моме да заиграш“ е исто така од грчки автор. Тоа е кант-авторот Стелиос Казанцакис а во оригинал насловот е „Siko horepse koukli mou“. Кај нас мислам (претпоставувам) дека прва ја препеа Есма Реџепова. Повозрасните секакао дека се сеќаваат дека грчката музика беше многу популарна кај нас. Некои наши пејачи и српски направија кариера со грчка музика. Исто така не е тајна дека и во Скопје, а повеќе во југо-источниот дел на Македонија по кафеаните трештеше грчка музика.
Кога сме кај српските пејачи, малкумина знаат дека песната „Лела врањанка“, или позната и како „Лепа врањанка“ е исто така многу стара грчка песна од 1927 г. Со арапски мотиви испеана за убавата египќанка „Мисирлу“ (Misirlou). Отворете Интернет и ке ја најдете во многу верзии. Па и славните „Бич бојс“ ја имаат снимено како инструментал. Авторот на српскиот текст Драган Токовиќ (1932 – 2002) често настапувал по египетските ноќни клубови и таму ја слушнал и и ја посветил на една убава врањанка за која мислам дека и денденеска живее во Врање.
Има и други вакви случаи, на пример песната „Чија си“ на Славе Димтров, пред 35-6 години ја сними грчкиот пејач Филипос Николау и ја издаде на плоча. Направил навистина впечатлива емотивна верзија. Наизглед нема тука ништо спорно, но тој се потпишал како автор. Реагираше Славе и работите се изгладија.
Бугарскиот пејач Панајот Панајотов ја испеа песната на Ванчо Димитров „Усни како мед“. Тој, не само што се потпишал како автор туку и насловот на песната само го превел на бугарски „Усни като мед“. Ванчо не реагираше сметајки дека не е тоа песна од која може многу да се заработи, а и беше задоволен што неговата песна се пее и во друга држава.
Се разбира има мноштво вакви примери. Некои завршиле и на суд. Во светски размери познат е спорот што го водеше Џорџ Харисон за песната „My Sweet Lord“, прв негов мега хит по расформирањето на Битлси. После повеќегодишно судење беше донесена пресуда да плати 1,6 милиони долари оштета. Авторството му го оспори компанијата на групата „Чифонс“ за песната „It’s So Fine“. Но, мислам дека Харисон после ја купи таа компанија и си го поврати авторството.
„О соле мио“ е една од најпознатите и најпеани наполитански песни. Автор е Едуардо Ди Капуа. Ја создал во 1898 г. Во Одеса, на Црно Море, во денешна Украина при една подолга турнеја со својот татко кој бил успешен пејач и музичар. Инспирацијата ја добол во недостиг на топлото медитеранско сонце. Кога се вратил во Неапол го вклопил текстот на Џовани Капуро. И обајцата не заработиле ништо од авторството или само 25 лири бидејки Ди Капуа за толку пари ја продал песната на еден издавач. Умира во 1917 година во голема сиромаштија. И авторот на текстот кој умира 3 години подоцна исто така умира во голема сиромаштија во Мексико. Но, што се случува подоцна?
O, соле мио- Во изведба на Тројцата тенори
Пред 10 г. Наследниците на извесен Алфредо Мацуки поднеле барање до судот за признавање на авторството на сите 18 песни на Ди Капуа, докажувајки дека и тој имал удел во авторството на песните, иако тој бил умрен уште во 1972 г. Судот пресудил позитивно и тие сега добиваат дел од авторството и ке добиваат се до 2042 г. Потоа авторството го наследува државата. Се претпоставува дека се работи за сума од околу 500 илјади евра на годишно ниво.”