Поминаа повеќе од петнаесет години од бизарната случка во владата кога тогашниот премиер Владо Бучковски за 8 Март ги почести колешките министерки со парфеми и накит, што толку многу ја скандализираше јавноста што некои од нив веднаш ги вратија подароците. Тогашните министерки Радмила Шекеринска, Илинка Митрева и Мери Младеновска, заедно со премиерот буквално се најдоа на столбот на срамот поради фактот што со државни пари се финансирани осмомартовски подароци на жените министерки.
Камо дискусијата да се водеше и во друг правец. На пример, зошто од 19 министри во тогашната влада, само три беа од женскиот пол. Можеби ако тогаш јавноста со иста жестина како за подароците се сензибилизираше и за оваа мала статистика, денес немаше да имаме исто толку слаба процентуална застапеност на жени во владата на премиерот Димитар Ковачевски: од вкупно 21 министри само четири се жени, или Северна Македонија од таа 2006 година не се променила ниту за педа во поглед на родовата еднаквост.
Но за разлика од македонскиот блок каде што се наредија повеќе имиња во галеријата министерки, во албанскиот блок таа чест досега во вкупната 30 годишна плурална историја на нашата земја ја имаа само две министерки: Мерие Рушани од ДПА која во владата на Љупчо Георгиевски 1998-2002 беше министерка за образование и Теута Арифи која во 2011 стана вицепремиерка за евроинтеграции во владата на Никола Груевски. Едно од имињата кое што кратко блесна во политиката беше и Мируше Хоџа претседателска кандидатка од ДПА на изборите во 2009 година, но и таа брзо потона во нагласената машка доминација.
Или сумирано, бројката на жени министерки од осамостојувањето до денес се движи од нула до четири. Иако во меѓувреме државата политички напредуваше, стана кандидат за членка на ЕУ и чека почеток на преговори, а и стана членка на НАТО.
Значи и денешниот 8 Март не се разликува од 8 Март пред повеќе од деценија и половина. Во прилог на тоа оди и родовата статистика од локалните избори. Податоците покажуваат дека од 1996 година, кога за прв пат се одржале локални избори, па се до последните во 2021 година, биле избрани вкупно 660 градоначалници. Од нив само 18 жени градоначалнички и 642 мажи градоначалници. И на ланските локални избори беа избрани само две жени градоначалнички, во општините Старо Нагоричане и Град Скопје, што е само 2,5 проценти од вкупниот број на градоначалници и 4 градоначалнички помалку во однос на претходните локални избори.
Според анализите на „UN Woman“, Македонија заостанува во родовата рамноправност во извршната власт во однос и на светскиот и на европскиот просек. Така, ако во сега во владата имаме 19 проценти жени, европскиот просек изнесува 34 проценти жени министерки.
Наспроти драстичната родова нееднаквост во политиката, статистиките покажуваат дека во бизнисот жените се повеќе добредојдени. На минатогодишното промовирање на Националната платформа за женско претприемаштво беа споменати бројки и проценти кои говорат за растечки тренд на жени во оваа сфера. Во третиот владин антикризен пакет во борбата со пандемијата, од 2.703 поддржани фирми 1062 беа основани или раководени од жени.
Тоа значи дека иако Владата декларативно носи мерки и стратегии за родова еднаквост, се чини дека тие повеќе даваат ефект во бизнисот отколку во политиката, веројатно поради начинот на селекција бидејќи дискрецијата во политичката селекција е многу поголема и посубјективна отколку бизнис селекцијата. Што е секако најсилен показател дека на жените не им е овозможен пристапот во политиката како што на пример им се овозможува во бизнисот.
Фондот за иновации и технолошки развој, на пример, во 2020 година, објави повик за „кофинансирани грантови за технолошки развој за надминување на последиците од Ковид-19”, а како поткритериум за оценување ја воведе рамномерната родова застаеност. За волја на вистината и владејачката СДСМ донесе критериум 50 – 50 во кандидирањето и изборот на функционери меѓутоа тој остана само на хартија, а реакции како во партијата така и на јавната сцена речиси и да немаше.
Во рамки на мерката за финансиска поддршка за жени претприемачи од Програмата за конкурентност, иновации и претприемништво за девет години Министерството за економија поддржа вкупно 152 компании во сопственост и управувани од жени со вкупно 14,1 милиони денари (230 илјади евра). Само минатата година преку овие мерки вкупно 52,8 проценти од компаниите кои што добиле финансиска поддршка се во сопственост, односно управувани од жени. Во последните три години е забележителен и раст на жени во земјоделието односно вкупно 2193 регистрирале земјоделско стопанство на свое име. Дополнително, во вкупното портфолио на компании кои ги поддржува ФИТР, а кое изнесува 686 компании, околу 42 проценти се компании кои ги управуваат и водат жени.
Осмомартовски текстот го завршуваме со познатата порака на Маргарет Тачер: „Ако сакаш нешто да биде кажано, речи му на маж, ако сакаш нешто да биде сторено, речи и на жена“. Жените, вели Шер, се вистинските архитекти на општеството и заедницата.
(С.К.)