Почеток на крајот – уништување на доказите во случајот Телеком

автори: Борјан Јовановски, Сашка Цветковска, Горан Ризаов

Првиот сомнеж дека постојат нелегални дејствија во бизнисите на Маѓар Телеком во Црна Гора и Македонија се појавил уште на почетокот на 2006 година за време на редовната ревизија на финансиското работење од страна на „Прајсвотерхаус Куперс“.

Конечниот обвинителен акт на Комисијата за хартии од вреднсот на САД, кој Нова ексклузивно го објави, посочува дека редовната ревизија нашла два сомнителни консултантски договори. Веднаш потоа е најмена адвокатската компанија „Вајт & Кејс“ детално да го истражи случајот. Стравувајќи дека ќе бидат откриени, поранешните диркетори на Маѓар Телеком, кои сега се обвинети за корупција пред американскиот суд ги уништиле сите фајлови во своите компјутери кои се однесувале на Македонија.

Но, американските адвокати го откриле обидот за заташкување на случајот, па подоцна преку серверите на Мајкрософт во САД, ја добиваат целата имејл кореспонденција меѓу инволвираните страни во аферата, заедно со сомнителните документи.

„Почетокот на крајот дојде во јануари 2006 година, кога ’Прајвотерхаус Куперс’, ревизорот на Маѓар Телеком, се посомневал во два консултантски договори кои ја вклучуваат подружницата во Црна Гора“, се вели во новиот обвинителен акт.

Според обвинението, адвокатите на „Вајт & Кејс“ веднаш откако пристигнале во Будимпешта, на 24 јануари 2006 година го известиле генералниот директор Елек Штрауб дека сакаат да направат копии од компјутерските мемории, меѓу другите, и од компјутерите на директорите АндрашБалог и Томаш Морваи. Откако овие двајца дознале за барањето на адвокатите, Балог набавил софтвер за бришење податоци („Absoluteshield File Shredder“) кој ветувал дека „целосно ќе ги избрише фајловите“.

Уништувањето на фајловите кои се однесуваат на Македонија, според американското обвинение, започнало попладнето на 2 февруари 2006 година и траело до доцните вечерни часови. Андраш Балог тоа попладне, „во точно 15:41 часот, го инсталирал софтверот на неговиот компјутер и за еден час и петнаесет минути трајно ги избришал сите фајлови кои се однесуваат на Македонија“.

Но, работата со уништувањето на доказите не завршила тука. КХВ тврди дека подоцна истиот ден, тој му се јавил на колегата Морваи и му објаснил дека треба да ги избрише фајловите што се однесуваат на Македонија и од неговиот компјутер. Затоа овој му ја кажал неговата лозинка. Балог потоа поминал три часа бришејќи ги фајловите од компјутерот на Морваи, пред да го деинсталира софтверот во 22:13 часот.

Тој го вклучил Морваи во уништувањето на доказите бидејќи „беше оној што работеше“ на проблемите во Македонија на „слично ниво на тајност“ и „важност“ како Балог. Откако завршил со бришењето, како штосамиот сведочел, на Штрауб му го пријавил уништувањето на доказите. Штрауб, пак, не ги пријавил ваквите активности пред „Вајт & Кејс“, односно пред Комитетот за ревизија. Подоцна, во април 2006 година, кога „Вајт & Кејс“ независно откриле дека се бришени податоци, Штрауб рекол дека бил „многу вознемирен од таквата вест“.

Истражните органи на САД, за да дојдат до потребните докази го контактирале компјутерскиот гигант Мајкрософт. Бидејќи обвинетите го користеле мајкрософтовиот имејл клиент Outlook, а серверите преку кои поминувале сите нивни пораки во тоа време се наоѓале во САД, органите на прогонот ги добиле имејл преписките и сомнителните документи.

Нова дојде до официјалната изјавата на чуварот на евиденцијата во Мајкрософт, Александар Јап, во која тој потврдува дека „сите имејл сервери за услугата Outlook.com се во САД и Мајкрософт не складирал електронски пораки од оваа услуга надвор од Соединетите Држави во 2005 година“.

Поради тоа, додава тој, во оваа година, сите имејл пораки испратени до и од адресите на генералниот директор на Македонски телекомуникации, Атила Сендреи и на советникот на тогашниот премиер Владо Бучковски, Јован Пејковскисе зачувани на сервери лоцирани во Соединетите Американски Држави.

На овој начин американските органи на прогонот дошле и до првата верзија од тајниот Протокол за соработка, за кој Нова веќе пишуваше и кој се наоѓа во центарот на корупциската афера заедно со пропратниот Нон-пејпр кој ги предвидува исплатите на парите. Преку имејл преписките е добиена и копија од интерен документ на Маѓар Телеком, во кој самите обвинети предвидуваат дека Протоколот ќе и донесе на компанијата дополнителен профит меѓу 37 и 68 милиони евра во текот на четири години.

„Бидејќи станува збор за договор направен под маса, Протоколот никогаш не бил замислен како формално правен документ кој ќе важи пред суд“, пишува во обвинението, „но ова не го прави помалку битен за бизнисот на Маѓар Телеком“.

За содржината на документот се преговарало неколку месеци и тој бил формално потпишан од еден генерален директор и од еден премиер. Елек Штрауб уште во 2006 година сведочел дека тоа е „важен“ договор, во кој Маѓар Телеком „дал одредени ветувања пред владата“ на Македонија и „обврската на компанијата за исплата“ била предмет на возвратни обврски од страна на владата.

И покрај тоа што бил „важен“ документ, Протоколот не бил заведен во архивата на компанијата, а како што тврди Николас Кос од „Прајсвотерхаус Куперс“, Протоколот за соработка “требаше да биде доставен при нормална изведба на ревизијата“, но „не беше доставен“.

Протоколот за соработка има две идентични верзии. Едната потпишана од Елек Штрауб и Владо Бучковски, а другата од Штрауб и тогашниот министер за транспорт и врски Џемали Мехази. Нова поседува копии од двата потпишани документи.

Овој договор содржи четири обврски за Владата и две за Македонски телекомуникации. Со него, Владата се обврзува да го ограничи влезот на трет мобилен оператор, да ја намали цената на лиценците, да даде согласност за ребрендирање во T-Mobile и да ги усвои подзаконските акти на Законот за електронски комуникации како што се предложени од Маѓар Телеком.

Маѓар Телеком, пак, се обврзува дека нивната подружница Македонски телекомуникации ќе ја платат дивидендата за 2004 година во износ од 95 милиони евра. И без тоа, компанијата има обврска да ја исплати дивидендата на акционерите. Второ, Маѓар телеком се согласил дека нивната подржуница Мобимак ќе „ја прошири својата мрежа на Косово“ преку виртуелен мобилен оператор. Последната обврска од Протоколот никогаш не е исполнета, и според сведочењето на Балог, никогаш и немале намера да ја исполнат.

Нон-пејперот, пак, предвидува исплата на 7,5 милиони евра на три наврати: „2,5 милиони евра на денот на потпишувањето на Протоколот; 2,5 милиони евра до 30 декември 2005 година и уште 2,5 милиони евра во јуни 2006 година“. Од овие 7,5 милиони евра, една третина била наменета за Бучковски („претставник на страна А“) и уште 5 милиони евра на двајцата најмоќни албански политичари во Македонија, Али Ахмети и Муса Џафери (идентификувани во документот како „’пријателите’ од Тетово (А.А. и М.Џ.)“).

Од самата содржина на Нон-пејперот е јасно дека и во време на независната истрага на „Вајт & Кејс“, која почнала на почетокот на 2006 година, сè уште траеле сомнителните исплати преку консултантски договори со кипарската „Чаптекс“ во сопственост на Димитрис Кондоминас.

Иако МВР поднесе кривична пријава против четворица странски државјани за аферата Телеком во 2008 година, случајот никогаш не дочека судска разврска во земјава. Пријавата е поднесена против генералниот и финансискиот директор на Македонски телекомуникации, Атила Сендреи и Ролф Плат, претседателот на одборот на директори на холдинг компанијата „Каменимост комуникации“ Золтан Кишијхус, и против директорот на „Чаптекс Холдингс“ Михаил Кефалојанис. Подоцна Кефалојанис е изземен од обвинение.

Откако пред околу еден месец се објави сведочењето на екс-разузнавачот Слободан Богоески, во кое тој детално ги објаснува корупциските дејствија како советник на Димитрис Кондоминас, македонската јавност се заинтересира за деталите од аферата. Јавното обвинителство отвори уште една истрага и истражната судијка Лиле Стефанова го повика Богоески да сведочи и пред македонските органи на прогонот.

Случајот Телеком се спомнува и во објавените прислушувани разговори, или т.н. политички „бомби“ на лидерот на опозицијата Зоран Заев, што го прави подобен за преземање од страна на спедијалната обвинителка Катица Јанева.