Незаборавник: 85-годишнина од раѓањето на Гане Тодоровски
Автор: Ристо Лазаров
ПРЕД СЕКОЕ СЛЕТУВАЊЕ ВО СКОПЈЕ
На Гане Тодоровски
Кога да се враќам со авион во нашето Скопје
задолжително резервирам место
до прозорецот од десната страна
оти оттаму и да сакаш не можеш
да не го видиш Кожле
и тие минутка-две брзам да ти
изнакажам што има ново во татковината
од последното надледтување на Кожле до денеска.
А има, има во филмот за македонското совремие
еден куп снеубавени денови и уште којзна колку купишта
одродени гадинки, кои се натрчуваат како во
забрзаните кадри на филмовите на Чарли Чаплин,
вклучувајќи го и оној за големиот диктатор.
Никој не си спомнува дека Чарли Чаплин
има и филм за малиот народ,
тој филм катаден го гледаме, сенемаскоп, во
синекплексите на новите трговски центри,
со окалки за трета димензија. Окалките, се разбира,
следуваат откако ќе ги вапцаме сите бои, сосе аловата
(можеби затоа нашиот народ навреме беше бил рекол:
нашиот ал ни кулињата не го јадат).
Општо земено, како да учествуваме сите
во некаква регата без ветар, како да летаме сите
во место што би рекол нашиот Горан Стефановски
– а кога ќе се разбрануват далгите на дележот
никој не знае кој тоа го разбуричкува езерото на живеачката,
знаел не знаел, тој што никој не го знае,
го поткренува високо, највисоко, повисоко и од онаа стената
кај Свети Јован Канео во Охрид,
бранот на пизмата што да нема веслач кој ќе го допре брегот,
што да нема пливец што ќе исплива на суво.
Толку силна пизма
ги снајде Македонците, што песните за чумата од Демир Капија
сега да ми ти личат како за детскиот фестивал ,,Златно славејче”.
Сега и да има јунаци, пизмата да ја истераат, тие треба
да се бараат на тендер.
Секој тендер трае по неколку месеци,
велат дека провизиите се знаат однапред, ама Македонија
пак нема време за чекање, како при влезот низ големата порта
на Транзицијата.
Не умри магаре до зелена трева,
некако може да се објасни мисијата на сеништата во
нашата татковина, а галиба така некако може и да се објасни
зошто во Охрид, Охрид убав мил, рибите не знаат кој им
ги јаде икрите, а градските чалгии ја заборавиле од почеток до крај
онаа Прличевата Каде се нашите писатели, каде се нашите списанија?
а знаат дека се е прав и пепел сторено, знаат и каде
се нашите писатели, ене ги онаму кајшто чекаат ред за
комисиско просветление на некакви стари гревови,
кајшто се обидуваат да им го убијат нивното јас, како да
биле не биле, како да напишале ненапишале, сега дошол
редот да им се ситат разни шутраци од кои утре татковината
ќе се срами, под услов утре да не биде доцна, и под услов
тука да знае некој што се подразбира под зборот утре.
Кога почнаа просветлувачките луњи, си помислив, блазе си
ви на сите вас, нашите учители, што си заминавте
(некој пред време, некој на време) на оној свет,
ама и таму немало раат, просветлувачите никого не оставаат на раат,
и мртвите биле грешни и требало да одговараат –
така решиле, така прават, се борат за ударнички значки кутрите,
и до нив не допира ни молба, ни клетва, ни предупреда, ништо,
ела па да се најде некој да ги убеди дека
се штеточинки, дека произведуваат загроза на јазикот,
а одамна се беше рекло дека писателите не пишуваат само
со јазикот, ами со целото битие, со сето сеќавање и традиција –
е изгледа на посветлувачите им пречи баш тоа единство
на писмото и традицијата, така полесно ќе да се
откоренувал идентитетот.
Гледам, запинам да те видам професоре,
под ладовината на дабот во Кожле
да ти шепнам дека дојде и такво време,
ние атеисти по вера и убедување, да му се молиме
на Бога луњиве на новите македонски дележи и пизми
да го заобиколат Кожле, да те остават на раат
да не мораш да ги размавтуваш со Фуснота со повод,
ама некако бргу, како и секогаш, пролета таа минутка-две
на надлетувањето на авионот на Кожле,
како и секогаш ќе остане нешто и за дорекување,
додека од прозорското стакло на авионот чистам
едно влакно, мислам дека е од брадата на Ален Гинзберг,
за да може побистро да се видиме очи в очи.