Јавни огласи во кои делумно се наведуваат критериуми за конкурирање, ризици за избор на апликанти, недоволна транспарентност – ова се дел од наодите во спроведената државна ревизија со која се дава оценка на “Ефикасноста на политиките и активностите за вработување на млади лица до 29 години , предвидени во програмата за субвенционирање на вработувањата“, пишува неделната економска анализа на Порталб.мк.
Државниот ревизор ги опфатил Министерството за труд и социјална политика, Агенцијата за вработување и Центрите за вработување во Скопје, Крива Паланка, Велес, Св Николе и Куманово. Ревизорските наоди се однесуваат на периодот од 2013 година до денот на изготвување на извештајот.
Планирани, а нереализирани вработувања
Преку оперативните планови на Владата за поттикнување на вработувањата се наведени програмите, мерките, целните групи за вработување, како и потребните средства и извори на финансирање, но сепак, ревизијата констатира слабости во делот на јавните огласи.
“Со извршената ревизија констатиравме дека во јавните огласи делумно се наведуваат условите и критериумите кои се утврдени во оперативните планови, што претставува ризик за начинот за избор на апликантите“ – се наведува во извештајот и се додава:
“Постои ризик при проверка на податоците на работодававачите во однос на исполнетост на условите од Оперативниот план, да се одбори пријава на работодавач кој не ги исполнува условите имајќи предвид дека софтверската поддршка не обезбедува целосни контроли на условите и кртитериумите“
Со мерката “Субвенционирање на вработувањата“ во 2013 година било планирано да се опфатат 746 невработени лица за што биле одвоени 862 000 евра. Бруто платата на секое вработено лице, според ревизорите, изнесувала 13 000 денари за период од 18 месеци, од кои 6 месеци на трошок на државата а 12 месеци – на трошок на роботодавачот. Според ревизорот, наспроти планираното, биле вработени 638 лица а од нив само 285 биле млади до 29 години. За оваа мерка биле објавени два огласи, во кои според ревизорот има отстуство на дел од критериумите.
“Другите критериуми кои се утврдени во Оперативниот план не се наведени во огласите што упатува на недоволна транспарентност и претставува ризик за начинот на избор на апликантите.“ – нотира ревизорот.
Со Оперативниот план за 2014, преку оваа мерка било планирано вработување на 527 лица за што се одвоиле 696 000 евра, но на крајот биле вработени 427 лица а од нив 222 биле млади, пишува Порталб.мк
Ако се сумираат резултатите само од оваа мерка, од вкупниот број на реализирани вработувања 47,6 отсто биле млади луѓе.
По нацрт-извештајот на ревизорот, Агенцијата за вработување доставила забелешки и истите се разгледани и како што соопштува Државниот ревизор, е констатирано дека првата забелешка претставува известување за преземени мерки а другата забелешка не била прифатена.
Какви ефекти дадоа мерките за вработување на млади лица?
Неодамнешното истражување со наслов “Субвенционирано вработување на невработени млади лица до 29 години преку ослободување од придонеси“ на “Finacethink“ покажа дека на удар на невработеноста се токму најмалдите и кај нив е регистрирана најдлабока стапка на невработеност, што се смета за клучна причина, односно мотив за исселување. Според истражувањето, повеќе од 48 отсто од невработените се млади, од 15 до 24 години.
“Посебно се неповолни показателите за степенот на невработеност кај младите луѓе до 29 години (се работи за возраст непосредно после оформувањето на формалното образование). Невработеноста на овие години претставува една од главните причина за заминување на младите луѓе во странство. Мотивот е јасен – се бара вработување. Вработувањето на младите луѓе во татковината ќе го намали трен-дот на иселување, но исто така ќе влијае позитивно и на повеќе сегменти од општествено-еко-номскиот живот во државата“, се посочува во анализата.
Истражувањето, повикувајќи се на информации добиен преку Законот за слободен пристап до информации од јавен карактер, открива дека бројот на невработени млади лица до 29 години на 14.01.2016 година изнесувал 28 080 лица, од нив 13 007 се жени, а 15 073 лица се мажи.
Ова според економистот Павле Гацов, кој беше дел од тимот истражувачи, истражувањето на ефектите од мерката, покажаува дека државата, во овј концепт за субвенционирање на вработувањата, на крајот нема ниту загуба ниту добивка.
“Оваа мерка најпрво се потпира навладина политика за субвенционирање, ова значи дека државата, преку Буџетот директно учествува со поддршка. Но ако се навлезе длабински, парите што државата ги плаќа за придонесите практично завшуваат во касите, повтрно на државните институции, што значи дека се става од лев во десен џеб, во ист кош. Сумираните податоци, трошокот и бенефитот на државата, на крајот упатуваат на тоа дека за неа ефектот е нула“, оценува Гацов.
Според Гацов, овие модели за поддршка на вработувањата се позитивни, но мора да се размислува на одржливи решенија, односо ваквата мерка да не биде само “инфузија“, со ефекти на краток и среден рок. Мерката за вработување на млади лица до 29 години беше промовирана како стратешка, насочена токум кон младите кои во потрагта по подобар и поквалитетен живот, ја напуштаат земјата.
