Словачкиот премиер Роберт Фицо предизвика сериозен спор со Украина поради прекинот на транзитот на гас. Сепак, не се работи за енергетската криза што се наѕира, туку за внатрешните политички проблеми на Словачка.
Во внатрешната политика на Словачка, прашањето за Украина веќе подолго време предизвикува тензии. Меѓутоа, премиерот Роберт Фицо, номинално социјалдемократ, но всушност десничарски популист, сега предизвика сериозен дипломатски конфликт поради прекинот на транзитот на гас во Украина.
Сепак, не станува збор за наводна енергетска криза во Словачка, туку за обид да се оттргне вниманието од внатрешните проблеми, како што се драстичната програма за штедење и продлабочувањето на кризата на коалицијата и владата.
Тричлената коалиција на Фиц, составена од леви и десни популисти, е позната по својот проруски став откако ја презеде власта во октомври 2023 година. Сепак, премиерот досега најмногу ја поддржуваше украинската политика на Европската унија.
Посета на Москва
Пресвртот почна да се гледа есента: на крајот на октомври Фицо и даде интервју на озлогласената руска воена пропагандистка Олга Скабеева, позната по тоа што го повика Путин да ја нападне Европа со атомски бомби. Шармантно насмеан, тој ја критикуваше ЕУ за „продолжување на војната“ во Украина и вети дека ќе присуствува на парадата во Москва на 9 мај 2025 година, по повод 80-годишнината од крајот на Втората светска војна.
Фицо веќе отпатува за Москва на 22 декември и наводно на средба со Путин разговарал за решението на проблемот со гасот во Словачка. Бидејќи Украина одамна најави дека на 1 јануари 2025 година, по истекот на актуелниот договор со Русија, трајно ќе го прекине транзитот на рускиот гас. Словачкиот премиер не соопшти детали од разговорот, а остана нејасно како стигнал во Москва, односно по кој пат тргнал.
Една недела подоцна, Фицо само изјави дека му понудил на Путин дека Словачка може да биде место и неутрален посредник за мировните преговори меѓу Русија и Украина. Истовремено, тој и се закани на Украина дека Словачка ќе го прекине снабдувањето со електрична енергија на соседот доколку навистина се прекине транзитот на гас. Истовремено, словачкиот министер за одбрана Роберт Калињак и препорача на Украина „да се откаже од територијата“.
Украинскиот претседател Володимир Зеленски го обвини словачкиот премиер дека „отворил втор енергетски фронт против Украина по налог на Путин“. Остри критики за Фиц и неговата проруска политика пристигнаа од редовите на словачката опозиција, како и од некои други земји од ЕУ, вклучително и Чешка.
Факт е дека некои политичари од партијата на Фицо Смер-СД со години се познати по нивните проруски ставови, кои често предизвикуваа чудење. На пример, актуелниот министер за надворешни работи, Јурај Бланар, пред да ја преземе функцијата, беше еден од ретките членови на словачкиот парламент кој гласаше против резолуцијата за осуда на Русија за воени злосторства во Буча.
За споредба, Фицо важеше за умерен проруски претставник на неговата партија.
Транзитни такси за гас – двојна загуба
Сегашниот пресврт на Фиц веројатно е поврзан со бројните економски и домашни политички тешкотии на Словачка. Таа земја има еден од најголемите буџетски дефицити во еврозоната – во 2024 година беше околу шест проценти.
Во минатото, трговијата со руски гас значително го исполнуваше буџетот на Словачка. Покрај користењето на самиот руски гас, Словачка беше и транзитна земја за другите европски земји, заработувајќи околу половина милијарда евра годишно од транзитни даноци. Тој извор на приход сега исчезнува.
Словачка веројатно ќе мора да ги зголеми цените на енергијата, бидејќи сега увезува гас од западните земји и плаќа транзитни такси за него.
Владата на Фиц, која дојде на власт ветувајќи многу олеснувања, беше принудена да воведе остри мерки за штедење и да ги зголеми даноците. Од 1 јануари 2025 година стандардната стапка на ДДВ е зголемена од 20 на 23 отсто, додека намалената стапка за многу групи производи е зголемена од десет на 19 отсто. Поголемите компании во иднина ќе плаќаат повисока стапка на корпоративен данок. Намалени се и расходите за издршка на семејства и пензионери.
Во контекст на широко распространетите проруски симпатии меѓу населението на Словачка, Роберт Фицо сега ја обвинува Украина и антируската политика на санкции на ЕУ за економските проблеми на неговата земја.
Текстот е сопственост на Слободен печат.мк