Процесот на лустрација е предмет на критика на Хелсиншкиот комитет, кој во најновиот извештај остро реагира за прогласувањето кодоши на луѓе- критичари на актуелната власт, квалификувајќи го како лов на вештерки.
Во извештајот се вели:
Процесот на лустрација продолжи да се одвива на начин кој само ја потврдува повеќепати потенцираната констатација дека власта овој процес го користи за справување со политичките противници и со сите оние што имаат критички став спрема политиките на актуелната власт.
Воедно, случаите кои во изминатиот период беа предмет на постапување на Комисијата за верификација на фактите, го илустрираа и непрофесионалниот начин на работење на штета на честа и угледот на граѓаните.
Имено, во случајот на Петар Карајанов со Решение бр. 07-908/1 од 27.5.2013 беше
утврдено дека „соработувал со органите на државната безбедност во својство на таен
соработник“ при што како доказ за неговите активности беше користено досие на
друго лице со исто име и презиме. Фактите за сторената грешка се неспорни и
транспарентни имајќи ги предвид основните податоци за „другиот Петар Карајанов“.
Меѓутоа, Комисијата за верификација на фактите и покрај јавно презентираните
неправилности и укажувањата на Хелсиншкиот комитет, сепак остана на донесеното
решение поради што лицето Петар Карајанов во законскиот рок поднесе Тужба до
Управниот суд на Република Македонија.
Комисијата за верификација на фактите во истиот период го лустрираше и
професорот и поранешен министер за внатрешни и надворешни работи Љубомир Д.
Фрчковски со Решение 07-907/1 од 27.05.2013 утврдувајќи дека истиот бил
наредбодател и корисник на информациите од органите на државната безбедност, во
времето кога ја извршувал функцијата министер за внатрешни работи. Со овој акт на
лустрација Комисијата за верификација на фактите само ја потврди тенденцијата да се
гонат и етикетираат сите критичари на актуелната власт без притоа да се води сметка
за основната функција и цел која ја има законот за лустрација согласно меѓународните
стандарди.
Процесот на лустрација и во периодов беше обележан со лустрација на починати
лица како што беше случајот на истакнатиот македонски писател Славко Јаневски,
што говори за веќе транспарентна политика на гонење на истакнати дејци од
поранешниот систем и покрај тоа што лустрирањето пред се има за цел спречување
на лица кои во поранешниот систем ги кршеле човековите права и слободи, во
актуелниот систем да вршат јавна функција.
Реагирајќи на лустрацијата на Славко Јаневски, веднаш потоа беше лустриран и академик Томе Серафимовски и писателот Божин Павловски со што беше очигледно намерата да бидат казнети за јавно изречената осуда на лустрацијата на Славко Јаневски.
Со ова, извршната власт, преку Комисијата, упорно и дрско продолжува со кршењето
на Уставот и одлуките на Уставниот суд на Македонија (особено во делот на важење
на законот по 1991 година), игнорирање на мислењето на Венецијанската комисија
од 2012 година и препораките содржани во Резолуцијата на Советот на Европа 1096
(1996).
Процесот на лустрација во Македонија со овие чинови потполно се измести
од својата морална основа и е во спротивност со сите стандарди врз кои треба да се
води овој процес кој се претовари во отворен „лов на вештерки“ и бркање од работа
на професори и интелектуалци како во мрачните денови на комунизмот и
едноумието.
Хелсиншкиот комитет уште еднаш би сакал да потсети на укажувањето на Советот
на Европа дека процесот на расчистување со минатото мора да биде заснован врз
принципите на законитост и правичност. Наспроти ваквите постулати, процесот на
лустрација во Македонија е класичен пример за инквизиторска постапка во која
обвинетите лица воопшто не се сослушуваат и немаат можност да се бранат.
Како последица, за низа професии како новинари, професори, академици и
други, резултатот од оваа постапка е еднаков со казнената санкција од Кривичниот
законик – забрана за вршење професија, дејност или должност. Ваквиот став е
содржан и во неколку пресуди на Европскиот суд за човекови права.
Поради сите наведени причини, Хелсиншкиот комитет ќе продолжи активно да ги
штити основните права и слободи на сите недолжни жртви на неуставниот процес
на лустрација. Доколку Управниот суд не ја обезбеди тајноста на личните
податоци, заштитата на личниот интегритет, почитувањето на приватноста,
семејниот живот, достоинството и угледот, Комитетот е убеден дека правдата ќе
биде задоволена пред Европскиот суд за човекови права, се вели во интегралниот најнов извештај на Хелсиншки.