Индексот на отвореност што бил предмет на истражување на Фондацијата за интернет и општество Метаморфозис во рамки на проектот на УСАИД , за граѓанско учество, покажал дека Единиците на локалната самоуправа применуваат ниски стандарди за консултации, транспарентност, мониторинг и контрола во нивното работење.
Истражувањето на Индексот на отвореност за кој биле користени 139 индикатори поделени во 4 области и 9 подобласти и кое било спроведено од први јуни до 15 јули 2021 година во сите 80 општини и Градот Скопје, покажало дека има разлики во отвореноста на општините помеѓу планските региони. Па така во југоисточниот плански регион просечната отвореност на општините била 34% , додека во Полошкиот регион 19%.
Единиците на локалната самоуправа исполнуваат само 27% од индикаторите опфатени со подобластите за финансиска транспарентност. Само 10 општини имале објавено граѓански буџет, покажало истражувањето , со што се скратува можноста на граѓаните на едноставен начин да го разберат општинскиот буџет. Она што се утврдило исто така е дека општините не објавувале плати за функционерите и за надоместоците на членовите на Советот на општините.
Инаку пристапноста до и видливоста на сите финансиски информации: буџети, завршни сметки, финансиски извештаи и јавни набавки се законска обврска на општините и јавните претпријатија. Планирањето и трошењето на јавните пари на транспарентен начин е заложба на дел од општините и се забележуваат добри практики кај дел од нив, наведуваат од Метаморфозис за истражувањето на кое учествувале само 36 општини или 44% од (ЕЛС). Истражувањето било со маргина на грешка од +/- 3%, а на општините што не учествувале во истражувањето, им била дадена оценка 0 за индикаторите.
Највисока просечна оцена општините имале за индикаторите во областа транспарентност 32% а најниска просечна оценка имаат во областа свесност 13%. Многу нискиот резултат во областа свесност, укажува на слабиот квалитет на планирањето, програмирањето, мониторингот и евалуацијата на политиките кои се спроведувани од ЕЛС, се објаснува во извештајот на Метаморфозис.
Најдобри резултати на Индексот на отвореност за годинава имаат, Охрид 51%, Василево 48% и Кочани 48% најниско рангирана е Пласница 3%.
Во однос на транспарентноста најдобри резултати покажала општината Василево 58% а најниски општина Врапчиште 4%.
Исклучително ниско ниво било забележано во делот на објавување на одлуките донесени од градоначалникот и на Советите на општините. Дури 21 општина немала објавено никакви податоци поврзани со процесот на носење одлуки а најдобри резултати на ова поле имала општина Струмица 76%.
Најдобра општина за индикаторот финансиска транспарентност е Карпош 58% а најниско оценети се општините Теарце, Сарај, Студеничани, Сопиште, Пробиштип, Врапчиште и Арачиново.
Истражувањето покажало и дека 73% од општините или 59 од нив не користеле индикатори за успешност при изработка на годишните планови за работа и извештаите за работа . Непостоењето на овие и вакви податоци ја оневозможува јавноста реално да ја следи работат на општините и да има јасна слика за сработеното.
За индикаторот пристапност кој претставува колку граѓаните се вклучени прио задоволуивање на нивните потреби и барања, на прво место е општина Битола 51% а на последно Пласница 0%.
„Интегритетот“ го проценува конзистентното придржување кон етичките вредности , принципи и норми кои што имаат за цел приоретизирање на јавниот интерес во однос на приватниот. Според препораките на ОЕЦД, институциите треба да имата развиено стратешки пристап за подобрување на јавниот интегритет и ублажување на ризиците од корупција во јавниот сектор. 21% од општините немале објавено никаква информација во оваа област. Само 29 општини на своите веб страници објавиле информации за спонзорства и донации а само 8 општини објавиле детални информации за огласи за вработување и нововработени лица.
Иако има подобрувања на отворени податоци кај некои општини, сепак генерално (ЕЛС) треба да поработат на подготовка на податочни сетови.Значајно е да се спомене дека градот Скопје има објавено нови 14 податочни сетови , во отворен формат, на националниот портал „data.gov.mk“, но овие податочни сетови не се објавени на нивната веб-страница ниту постои линк до податоците, стои во истражувањето на Метаморфозис помогнато од УСАИД .
Националниот портал за отворени податоци „data.gov.mk“, до денес содржи 281 сетови на податоци објавени од 57 субјекти, од кои само 3 се од општините.
М.Т.