автор: Срѓан Јаниќијевиќ
Во изминатиов период заедно со режисерката Нела Витошевиќ работевме на претстава по мој текст насловен Шехерезада во Каен, Франија. Шехерезада е црна комедија, која ја имам напишано во 2011 година и поставена е на сцена истата година во независна продукција, но со оглед на осакатеноста на ваквите продукции кај нас, не остана подолго на сцената. Сепак тоа не е тема сега.
Станува збор за црна комедија во која два ксенофобични и параноични карактери, кои живеат во светот на глобалните завери, разочарани од секоја идеологија на корумпираниот либерален капитализам, сакаат да ја спасат нацијата и светот од „теророт на исламот”.
Некаде пред крајот на минатата година Панта театарот од Каен кој организира фестивал на современа драма насловен како „Пишување и режија денес” чија концепција е да се повикаат три автори и два режисери (оваа година од Македонија), ме одбраа мене како автор на Шехерезада, а режијата и припадна на Нела Витошевиќ.
Заедно со нас на фестивалот беа и драмскиот писател Горјан Милошевски и режисерот Мартин Кочовски со „Човекот кој не знаеше да каже не”, а и Дејан Дуковски со “Утерус” во режија на Ги Деламонт од Панта театар. Цел овој проект е направен со подршка и на Локомотива од Скопје.
Поради темата (растечката ксенофобија и исламофобија го засега поголем дел од светот) знаев дека „Шехерезада” може да биде многу возбудлива во Франција, па за тоа и инсистирав со тој текст да се претставам.
После некој месец се случи Шарли Ебдо. Работите станаа „потешки”. Раните се уште не се залечени и не знаев дали Шехерезада во овој контекст може само да додаде сол.
Утрото кога тргнавме за Франција се случи Куманово. Кога се разбудивме следниот ден во Каен морничаво биеа камбаните за мене и Нела. Ја оставив сопругата дома бремена и можеше да се породи секој момент во земја каде што калашниковот пак почна да „пее”.
Лоша музика за бремена мајка. Лоша музика за бебешки уши. Дента почнавме со работа со извонредни пет актери кои видоа дека сме вознемирени. Same old Balkan story – ми беше чувството. Французите нормално се интересираа за ситуацијата. Конечно и Шехерезада се бави со нашите заблуди кон исламот. Не е исто – им кажав на актерите. Вие, муслиманите ги дожувувате како дојденци, а ние со нив сме живееле заедно цела историја. Ова е чисто политичко срање.
Нела, вредна каков што Господ ја дал, целосно се фокусира на претставата, а јас имав повеќе слободно време, кое го трошев на нервоза.
Уште после три дена проби видов дека Нела прави извонредна претстава. Чиста минималистичка естетика, префинет хумор и крајно софистицирана театарска напнатост која како со жилет ја продлабочи жестината и “in yer face” директноста, со која не калкулирав во Шехерезада. По само три сцени бев задоволен знаејќи дека имаме добра претстава. Тоа ги подигна моите очекувања. Имаше отворена генерална проба на која никој не очекуваше дека ќе има толку публика. Реакциите по представата беа за мене изненадувачки.
„Ова е тоа што ни се случува и ова сакаме да го видиме во театар”, „По Шарли вакви претстави ни требаат повеќе” вакви и слични коментари добив од публиката. По десет дена ја одигравме премиерата на која имаше повозрасна публика која морам да признаам дека ми направи поголема трема. Навикнат сум на конзервативната покондирена публика за која театарот треба да биде „возвишен” и пред се пристоен.
Кога гледам повозрасна публика со нивниот скандализиран израз на лице кај нас на претстава, веднаш сум нервозен. Не знам што бараат таквите во театар. Треба да седат дома и да гледаат мртви природи кога веќе сакаат мртов театар. Арно ама, реакциите беа одлични. Ја одигравме пред исклучително сериозна театарска публика која многу точно и искрено реагираше во секој момент од претставата која ги погоди и како порака, но и како естеско доживувањем кое Нела како искусен мајстор со лесна рака, го постави на сцена.
За време на претставата некој од публика извикувал “Генијално”. Тоа ни го кажаа актерите во претставата. По претставата коментарите беа (покрај Fantastic, Tres bien, итн) дека Шехерезада била вистинско освежување; дека би сакале ваков театар да гледаат и на поголемите сцени во Франција, зошто е возбудлив, директен и длабоко се бави со проблемите на современото општество.
Убаво е чувството кога текст што си го напишал во 2011 година во Македонија, во 2015 го поставува добар режисер од Македонија во Франција, функционира еднакво силно и точно, без оглед на времето и просторот. Убаво е кога ќе покажеш дека Балканот е дел од Европа. Убаво е син ми, кој во меѓувреме се роди, да биде Европеец од Македонија.