Пишува: НЕНАД ЈОВАНОВИЌ
Никогаш не сум внимавал со кого ќе се дружам, кого ќе љубам, каде ќе живеам или политички поддржувам; секогаш сум имал однос кон другите онака како што ми велела интуцијата во дадениот момент, па дури и ако сакате онака како што ми заповедала емоцијата. Никогаш или во крајна нужда, кога сум бил приморан, сум бил прагматичен, а овие мои особини ниту се за пофалба или пак за критика. Ова се некои општи начела на кои е форматирана мојата личност.
Во основа, мојата генерација а и јас лично, пораснавме во „лева традиција“, поточно, немавме ниту некој голем избор во која традиција ќе пораснеме. Едноставно, сите сме пораснати во лева традиција. Со други зборови, пораснавме во култура на толеранција, разбирање; пораснавме во култура која нè учеше дека сите разлики се нормални, дека не е важно кој како се вика, кој е црн, плав, жолт, како зборува или политички мисли. И секое насилство го третиравме како екстремен исклучок.
Денес и овде, ние живееме во време на мигрантства, миграции, заминувања… Во оваа земја формално-правно сум имал четири адреси на постојано живеење: Битола (кога се родив), Кичево, град во кој ги поминав моите адолестцентски години, Скопје (години кои за мене беа важни и афирмативни) и денес Кавадарци (град во кој расте моето дете, живее мојата драга и креветот што го памти моето тело). Од друга страна, во документи ми стои градот Битола како место на раѓање, а во тој град не паметам кога последен пат сум бил. Така што, уште од тогаш постои моето „пренатално мигрантство“, поточно, уште од тогаш постои мојата „обескоренетост“ која мене секогаш ме следеше како некој екс-југословенски скитник, бескуќник, битанга.
Ако ова е мал фрагмент на мојата лична историја, знаете и сами дека постои фрагмент и за колективната историја на сите нас. Оти прашањето на географија не е „штуро“ прашање на просторот, туку е простор во кој ти се чувствуваш или како некој што е свој-на-своето или се чувствуваш како мигрант/бескуќник, дури и кога не се помрднуваш од твојата куќа, а камо ли ако ги промениш адресите на живеење на земјите во кои престојуваш онака како што ги познаваме судбините на стотици илјади луѓе од деведесеттите години наваму, па дури и во мојот случај, иако мојот е помалку драстичен од некои други судбини, ама сепак и тоа е некоја промена во животот.
И сето селење од едно до друго место, вие во себе препознавате кај другите како изгледа тој „нов човек“, со некој туѓ нагласок, со чуден пејоратив во својата вилица, некој човек кој не е ваш, некој што е дојденец… Секогаш и секаде бев „оној Друг“. Уште во многу рани години сфатив што значи кога домашните те перцепираат како „некој што ни доаѓа од страна“. И ако нешто во животот научив од тоа рано егзистенционално прашање (потенцијата заради тоа е „на стотта“ засилена); што значи научив, велам, да го разберам оној што претставува Друг, да го разберам оној кога јас ќе се најдам во ситуација да бидам дел од мнозинство, во некоја смисла – етничка, верска, јазична или било која друга; да јас го разберам оној што е Друг, оној што е странец, оној што е дојденец… Напросто речено, да не му го загорчувам животот, туку да се обидам да му го направам животот „полесен“. И без разлика колку патетично да звучи – тој човек е мој брат, затоа што нема што друго да биде.
Постојат, имено, случаеви, постојат животи кои жанровски може да се одредат и пред смртта. Се работи за судбини на луѓе кои ги снаоѓа неволја така што сопствените животи да им се издигнат до ниво на судбина. Се работи за неволја која, многу е попријатна за живот ако не се издигне до ниво на судбина. Од судбината се страда, судбина е друго име за несреќа, за претежок живот што ги крши човечките коски, а човека го води низ голема воена, општествена и државна историја, го исклучуваа од сè што е интимно, чувствително и нежно. Мажите на овие простори често ги имитираат Албанците дека не знаат да зборуваат на македонски јазик. Постојат луѓе во ова општество кои имитирајќи Албанци направија сатирични кариери. Од имитација преполна со предрасуди, направија одвратни кариери. Таквите уште на драго срце се видни гости низ телевизиските мејнстрим куќи.
Денеска „вмроовската“ десница, техничкиот премиер Талат Џафери го негира со слични предрасуди за Албанците. Ги нарекуваат необразовани дивјаци кои се симнале од планини за да ја окупираат земјата. Тие, гордите „патриоти“, скриени позади етничкото „мнозинство“, и во име на него – го негираат вториот по големина малцински народ, а тоа е Албанскиот народ.
Многу е лесно да се сокриеш позади мнозинството и да му расплакуваш мајче на оној што е малцинство. Да го негираш на така одвратен и расистички начин само заради тоа што не е дел од твоето „мнозинско племе“. Од она кое го слушнав, очигледно е дека денешната ДУИ на Ахмети, партија која го претставува најголемиот број граѓани Албанци, ги претставува и Македонците. Самиот Ахмети рече дека „ние не само што ќе го штитиме албанскиот, ние ќе го штитиме и македонскиот идентитет“. Оттука, јасно ни даваат до знаење дека сакаат да бидат дел и од македонскиот идентитет, што, за волја на вистината, претставува огромна цивилизациска трансформација на лидерот Ахмети и партијата ДУИ.
Ако може Ахмети, а верувам и Џафери, да го развиваат мултикултурниот карактер на земјава, тогаш со чисто срце може да кажам дека нам како држава може да нè спаси коалициониот капитал од различност и милтикултуралност. Во спротивно, за нас нема шанса ниту теоретски.
A, aко ние не се обидуваме низ секојдневни пракси со нашите сограѓани Албанци, политички, економски, социјално, ништо нема од нашите eвроинтеграции. Не може вие да гледате на Албанците со фрустрација и чемер, а себе да се нарекувате Европејци и eвроинтегративци.
Ми се чини дека единствено СДСМ на Ковачевски го разбира овој проблем, сфаќа колку е важно да се има добри односи со Албанците, не според глупавите нарации на Мицкоски „ве клекнаа Албанците“, туку дека оваа земја, во оквирот на Уставната парламентарна демократија, функционира на вредности и договори, а не на крволoчно самоволие на оние кои за себе сметаат дека се дел од „етничкото мнозинство“.