Презентацијата на трошоците за проектот Скопје 2014 која се одржа во понеделникот во Владата на РМ, а каде министерката за култура Елизабета Канческа Милеска, поранешниот градоначалник на Центар Владимир Тодоровиќ и директорот на Службата за општи и заеднички работи Васил Донески голем број од медиумите ја нарекоа “отчет” за трошоците за Скопје 2014. Министерката изјави дека “проектот чинел само 207 милиони евра, а не половина милијарда евра како што тврдела опозицијата”.
Но, дали и колку отчетот е отчетен? Хронолошки, отчетот, како што го нарекуваат владините претставници, не беше најавен преку сервисот на МИА (Македонска информативна агенција), туку добар дел од новинарите кои работат за медиуми кои во јавноста често се етикетираат како опозициски од страна на одредени медиуми и владини и партиски претставници, за отчетот дознале од колегите, па повеќето од нив и задоцнија.
-За отчетот видов на кајрон на една телевизија. Соопштение со најава за тој настан не стигна, иако вообичаено тие најави стигаат преку МИА. Од владата велат дека тие го пратиле соопштението, но кому го пратиле не знам, кај нас не стигна, а од други медиуми колегите се пожалија дека дознавале преку трети луѓе за настанот, вели Зорана Гаџовска од Радио слободна Европа.
Вака или онака, поголемиот дел новинари стигнаа на отчетот. А што тој содржеше? На новинарите им беа поделени речиси сто страници печатен материјал. Половината од тие сто страници беа црнобели фотографии од спомениците и објектите за кои се потрошени пари, испечатени на обичен принтер. Секако, намерите не ни се да спориме околу квалитетот на печатење, туку да ја илустрираме брзината со која тој материјал се печател, а за што илистрација се и многубројните печатни грешки. Нова понатаму во текстот ќе ви презентира скенови од содржината на тој отчет за кои оценивме дека најдобро го илустрираат недостатокот од отчетност за Скопје 2014.
Оваа фотографија или скенирана страница од отчетот е за Стариот театар. Содржи назив на објектот, негова фотографија и листа на трошоци. Ја има вредноста на основниот договор (кој не е договор за целосен објект, ами договор за затворена карабина?), трошоците за столари, завеси итн итн. Но, нема придружни фактури, фирмите кои тоа го изведувале и слични “детаљи” кои би требало да ги содржи еден реален отчет.
Следните фотографии се од табелите за трошоци на Портата Македонија и зградата на Министерството за внатрешни работи.
Може да се забележи дека и методологијата на пресметки не е секаде иста. На пример, надлежните за дел од објектите известуваат колку тие чинат по метар квадратен, а за дел не. ЗА МНР е наведено дека тоа чини “околу 1370” евра по метар квадратен, а за портата не. Според нашите пресметки, портата чини, ќе го употребите речникот на министерството и зборчето “околу” 10.000 евра по метар квадратен.
Понатаму, некаде пресметките се во денари, некаде во евра. А се прави и строга дистинкција помеѓу градбите кои се и градбите кои не се дел од Скопје 2014. Оваа фотографија илустрира што се влегува во она што не е дел од Скопје 2014. Па надлежните напишале “Спецификација на реализирани трошоци за спомен обележја и објекти кои не се дел од Скопје 2014 и не се прикажани во визуелизацијата, а некој би можел да се обиде да ги поврзе со проектот Скопје 2014” (сето со печатни грешки). Сето она пак, што не е дел од Скопје 2014, а некој може да се обиде да го поврзе чини 55 милиони евра. Во него влегува и споменикот на Филип втори придружен од Олимпиите во повеќе варијатни.
Тука се и спомениците кои ги правеле општините. Владата напоменува дека тоа не е дел од Скопје 2014 и не е направено со пари на владата, а во речиси сите проекти на општините со донации кои достигниваат и до 90 проценти учествува Министерството за култура
Некаде во отчетот и не се знае колку точно чини нештото, па се оди со прогнози.
Во основа, отчетот е составен од наредени суми за потрошени работи, а нема ниту еден договор со изведувачите, фактури за набавките, што и како се купувало, од кого, кои биле критериумите и слично, нешто што новинарите кои долго време истражуваат во оваа област го бараат од надлежните.
-Јас од општина Центар ги барав хонорарите на уметниците долго време преку законот за слободен пристап до информации. Не ги добивав. Исто така, големо прашање е како некој автор добил хонорар од кој тој потоа исплаќа пари на мајстори и фирми. Кои се критериумите? Каде се сметките, фактурите, да видиме како и кому е сето тоа исплатено, вели новинарката Мери Јордановска.
– Мислам дека прашањето за отчетност за проектот Скопје 2014 се уште е отворено со оглед на тоа што во владините материјали кои им беа доделени на новинарите беа наведени само податоците за парите кои патем не беа целосни. На пример колку останала должна владината служба за општи и заеднички работи не е наведно. Во материјалите ги немаше на увид договорите со фирмите кои ги изведуваат градбите, податоци за условите во кои тие договори се склучувани. И она што е најмногу недостасува како одговор е зошто е дозволено сумата од 80 милиони да порасне неколкукратно, и се разбира кој е виновен за тој превид, вели новинарката Зорана Гаџовска.
Прашањата за тоа како се направени трошоците за Скопје 2014 се уште остануваат отворени. А новинарите кои долго време ги следат работите и кои со години чекаа одговори за потрошените пари чекаат реален отчет.
Забелешка: за поголема читливост на фотографиите во текстот употребете зум на вашиот пребарувач за да ги зголемите (“ctrl” и “+” на тастатурата)