Договорот од Преспа храбро го отплетка она што беше Гордиев јазол. Типичната глупост спречи таа да биде целосно искористена во корист на Грција и дозволи да биде поткопана од џингоистичката екстремна десница во Северна Македонија. Пактот ги следи истите линии и рамка како француско-германскиот мир, пријателство и разбирање по Втората светска војна и е одличен пример за тоа како луѓето од овој регион можат да ја градат својата иднина со мир и оптимизам, без мешање од трета страна. И тоа во време кога пошироката област е зафатена од војна и намери за вооружени судири, пишува во колумна во грчкиот весник Катимерини поранешниот грчки министер за надворешни работи Никос Коѕијас, кој со тогашниот министер Никола Димитров го потпиша Договорот од Преспа во 2018 година.
Тој ја истакнува геополитичката важност на Договорот од Преспа кој значи „безбедност за Грција и поширокиот регион, колку што значи и за Република Северна Македонија“ односно вели, дека РСМ постојано била под закани од „агресивни кругови кои се стремат кон „Голема Албанија“ и „Голема Бугарија“, што значи поделба на Северна Македонија“.
„Договорот од Преспа удира и во срцето на одредени аспекти на иредентизмот. Нашиот пријател Северна Македонија призна дека историјата на Славомакедонците започнала во 7 век од нашата ера и не признава никаква поврзаност со Македонија на Александар Македонски (член 7 од договорот). Исто така, призна дека неговиот јазик немал врски со Античка Македонија, туку припаѓа на јужнословенското семејство јазици, како што предвидува договорот, што значи дека дошол илјада години по Кралството Македонија“, нагласува Коѕијас.
Тој се осврнува и на другите аспекти од Договорот од Преспа кои по изборите од 2019 година владејачката Нова Демократија на Мицотакис не ги спровела.
-Наместо да ја доведе работата до среќен крај, владата на Нова Демократија го распарчи комитетот со замена на експертите – пред сè нејзиниот претседател Спиридон Сфетас, истакнат авторитет на Балканот и на словенско-македонскиот јазик, без политичките определби, кои умреа кршејќи ја одлуката – со свои таканаречени експерти, кои имаа решителен недостаток да не зборуваат словенско-македонски. Затоа, не треба да изненадува што во последните пет години не е постигнат никаков напредок, пишува Коѕијас.
Според него Договорот од Преспа не само што ги реши проблемите наследени од минатото, туку бил и пионер на позитивна агенда за соработка и подобрување на односите меѓу двата народи и народи.
-Тоа значи соработка на секое поле, како што се економијата, културата и истражувањето, и низ различни тела: здруженија, синдикати, универзитети, јавни институции итн. Наместо да ги турка билатералните односи кон оваа цел за да може Грција да има сигурен пријател и сојузник – со позитивен ефект во целиот регион – владата на НД ја поткопа реализацијата на сите овие позитивни перспективи. Не само што владата не ги спроведе договорените повисоки меѓувладини совети, премиерот Киријакос Мицотакис не го ни посети Скопје, нагласува екс шефот на грчката дипломатија.
„Договорот од Преспа беше фокусиран на граѓаните на двете земји, на нивните права, на олеснување на соработката меѓу нив и нивните граѓански општества, на зајакнување на демократијата во регионот и на поддршка на демократските реформи во Северна Македонија. Тој понуди огромна поддршка за аспирациите на Северна Македонија за членство во Европската Унија. Грција сакаше и сè уште сака Западен Балкан цврсто да ги остави зад себе старите поделби и неодамнешните конфликти“, пишува Коѕијас во колумната и објаснува зошто во грчкиот парламент досега требаше да се ратификуваат протоколите.
-Се прашувам, не се запраша ли владата, дури и еднаш, што ќе се случи ако, со свои постапки или недостаток, ефективно го поништи договорот или, во најмала рака, го фрли во неред? И бидејќи поставувам прашања, може ли некој да ми каже како би и наштетило на Грција да го контролира воздушниот простор на Северна Македонија? Дали е „предавство“ протоколите што предвидуваат такво нешто да се донесат во Парламентот, кога дозволувањето на Турција да го контролира воздушниот простор на нашиот север би бил врвен знак на „патриотизам“, како што некои глупаво тврдат? И што, точно, би се случило со Грција доколку ги обучува свештениците, судиите, дипломатите и уште повеќе нејзини воени лица во Северна Македонија отколку што прави сега? Што ќе изгуби Грција што ја спречува владата да ги донесе овие протоколи-меморандуми во Парламентот на ратификација? И зошто одредени луѓе кои не ја ни знаат содржината на овие протоколи веруваат дека одбивањето да се ратификуваат е, некако, преговарачка карта што ја зајакнува нашата позиција во однос на другата страна?, пишува Коѕијас.
Неговата колумна завршува со две забелешки, до Мицотакис и до социјалистичката ПАСОК кои го критикуваа Договорот од Преспа.
„Забелешка 1: Владата не може да тврди дека е сериозна кога нејзиниот лидер се чувствува принуден да каже дека не се согласува со Договорот од Преспа во истиот момент кога се прекршува договорот или кој погрешно тврди дека договорот „на нашите соседи им даде нација и национална идентитет“. Ниту меѓународните договори го прават тоа, ниту, се разбира, договорот од Преспа, бидејќи такво нешто во меѓународното право нема. Многу се плашам дека исто како што некои глупаво одеа наоколу велејќи дека оствариле вето во Букурешт – што не го направија, но на тогашната ПЈРМ ѝ дадоа можност да се обрати до Меѓународниот суд на правдата во Хаг, на штета на Грција. – па одредени луѓе денес глупаво тврдат дека договорот дал работи што не ги дал, притоа не разбирајќи го вистинскиот ризик таквите изјави да бидат искористени на штета на Грција – повторно.
Забелешка 2: Социјалистичката ПАСОК рече дека верува дека Договорот од Преспа е „двосмислен“ и дека тоа е она што му овозможи на новото раководство во Северна Македонија да го „предизвика“. Зарем раководството на ПАСОК не разбира дека новата влада во Скопје на меѓународните критики за кршење на договорот ќе одговори со повикување на такви изјави на грчките политичари? Или Договорот од Преспа е добар и секое негово прекршување е погрешно или нема прекршување затоа што договорот е двосмислен и затоа сме против него. Одредени функционери во ПАСОК, а исто така и во НД, се однесуваат и зборуваат како да не разбираат дека тоа што го прават ја разоткрива Грција на меѓународен план“.