Автор: Стево Пендаровски, универзитетски професор
Наспроти природните стравови на обичните луѓе, иднината на Македонија и регионот е лесно предвидлива. Денешните авторитарни режими на Западниот Балкан ќе бидат сукцесивно размонтирани, не поради напорот на западните служби, туку, поради логичната развојна шема по која се движат безмалку сите пост-комунистички земји. Таа насока ќе се движи од денешните изборни, односно, фасадни демократии кон функционални “демократии со недостатоци”.
Иако дупките се големи, на пример: бизнис-интересите ја доминираат политиката; владата ги контролира судовите; борбата против криминалот е политизирана затоа што се гонат криминалците кои не се “наши”; популизмот и национализмот, наместо на маргините, доминираат во центарот, тие ќе бидат – пополнети. Извесноста во прогнозите е врзана со развојот на најуспешниот регион во пост-комунистичкиот свет, Вишеградската група на централно европски држави кои, иако во последно време личат на нас, се неспорни шампиони на транзицијата.
Јасно е дека поделбата на исток и запад е одамна депласирана (освен кај нашиве експерти за Движењето на неврзаните), меѓутоа, во однос на истокот на Европа повеќе не важи ниту поделбата на север и југ. Тука е актуелна поделбата на Вишеград и делумно, Балтикот, од една и јужниот Балкан на друга страна. Да фрлиме реален поглед врз бројните лоши страни на успешните транзиции за да видиме дека нивната системска отпорност, сепак, ги држи цврсто вкотвени во групата на нормални земји.
Полска, Чешка, Словачка и Унгарија се предводени од популисти кои се против концептот на мултикултурализам, затоа што, според Жак Рупник, во позадина имаат два врзани проблеми: назадуваат во демократијата,а тоа ги засилува идентитетските стравови кои излегоа на површина при последната бегалска криза. Само параноидниот национализам може да ги плаши луѓето со менување на демографската структура од луѓе кои само транзитираат, што е слично на нашиот индуциран страв во 1999-та дека бегалците од Косово ќе останат во Македонија. Орбан дури организираше и референдум за мигрантските квоти, иако, кај ниту еден од бегалците нема дилема дека Виена и Берлин се подобри опции од Будимпешта.
Освен познатите авторитарни потези на човекот кој доби орден заслуги за Македонија, а, кои ги имаме и во домашно пакување: контрола на Уставниот суд и на регулаторното тело за надзор на медиуми, заради кои Унгарија е во групата на делумно слободни земји, имаме уште две, за нас, повторно, познати работи: во првата година од мандатот владеачката коалиција донесе неверојатни 600 закони со кои ја зацврсти својата власт, а дел од владините тендери не ги добива кумот од првиот брак, туку школскиот другар на водачот. Орбан е творецот на историската референца за либералната демократија како “догма која треба да се напушти”, а алтернативата која ја практикува дома ги натера САД во 2014-та да им забранат влез на шест високи функцонери на неговата партија поради корупција, што е акт без преседан преземен против членка на НАТО.
Стариот, искусен чешки комунист Земан ја одобрува анексијата на Крим и предлага “финландизација на Украина”, што преведено за помладите, значи кога една голема држава контролира друга помала држава, но, на вторава и “дозволува” формално да остане независна. Идентични ставови има неговиот добар пријател, министерот за финансии од групата на тн. добри олигарси, Бабиш кој негира дека работел за КГБ, но, не одрекува дека морал да соработува со чехословачката тајна служба. Неговото богатство е проценето на 2.6 милијарди долари и приближно толку го товарат дека префрлил субвенции од фондовите на ЕУ кон своите компании. Исто како што ВАЦ се повлече од регионот заради финансиската криза, така и таму местото на странските инвеститори го пополнуваат домашните олигарси. Издавачката куќа МАФРА на Бабиш денес ги поседува легендарните Млада фронта днес и Лидове новини и богами ретко можете во целото негово медиумско царство да сретнете истражувачка сторија за неговите бизниси. Инаку, најинтригантно за нас е тоа што предходниот чешки премиер Нечас поднесе оставка поради видени и чуени “македонски” работи: афера со прислушкување, корупција и прељуба во врвовите на власта. Сепак, словачниот премиер Фицо отиде најдалеку во противењето на своите западни сојузници, споредувајќи го распоредувањето на НАТО како одговор на анексијата на Крим со инвазијата на СССР во Чехословачка во 1968-та.
Неколку заклучоци на крајот врзани со нашите перспективи. Централно европските автократи се вртат кон Москва само за да ги олабават барањата на Брисел за повеќе демократија, затоа и никој од нив до сега не споменал напуштање на ЕУ. Второ, со сите демократски застранувања сите битни индекси на фондацијата Херитиџ и на Фридом Хаус за вишеградската четворка се најмалку една до две категории над нашите индикатори. Наспроти неспорните намери на нивните лидери за градење сопствен култ на личноста, децентрализацијата на нивниот политички систем спречува концентрација на моќта кај еден човек. Во центарот на таквиот политички систем стојат граѓаните кои не го забораваат фундаментот на нивните револуции од 1989-та: човековите слободи и права. Нашата 1989 се случува денес.