Се слуша силен звук на зуење додека се приближува мала силуета во воздухот. Бучавата морничаво потсетува на нападите со руски беспилотни летала врз Украина, но оваа епизода е снимена поблиску до Москва отколку до Кијив.
„Тие летаат право кон нас“, се слуша како една жена вели на руски, во видео споделено на социјалните мрежи и прегледано од Си-ен-ен. Како што се приближува објектот, станува јасно: ова е украинско беспилотно летало, кое лета над руска територија. „Јас сум проклето исплашена“, вели таа.
Друго видео, снимено неколку моменти подоцна, го покажува истиот дрон како скршнува налево додека гласните сирени за воздушен напад го пригушуваат шумот на пропелерот. Неколку секунди подоцна, дронот нурнува од небото, удирајќи во кулата покриена со цевки во руската нафтена рафинерија, експлодирајќи при ударот.
Си-Ен-Ен ги лоцираше видеата во рафинеријата Рјазан на Роснефт – една од најголемите во Русија – на повеќе од 500 километри (311 милји) оддалечена од Украина. Ударот на 13 март, еден од неколкуте само на овој објект, беше дел од напорите на Украина да ги гаѓаат руските нафтени рафинерии со беспилотни летала со долг дострел.
Овие смели украински удари ја погодуваат руската масивна индустрија за нафта и гас, која и покрај забраните за увоз на Запад и ограничувањата на цените, остана најголемиот извор на приход за воената економија на Москва.
Нападите се овозможени со употреба на беспилотни летала со подолг дострел и понапредни способности, од кои некои дури почнаа да интегрираат основна форма на вештачка интелигенција за да им помогне да навигираат и да не бидат заглавени, изјави извор близок до програмата за дронови на Украина за Си-ен-ен.
„Точноста при таргетирањето е овозможена преку употреба на вештачка интелигенција. Секој авион има терминален компјутер со сателитски и податоци за теренот“, објасни изворот. „Летовите се однапред одредени со нашите сојузници, а авионите го следат планот за летање за да ни овозможат да напаѓаме цели со метри прецизност“.
Таа прецизност е овозможена од сензорите на дронот.
„Тие ја имаат оваа работа наречена „машинска визија“, која е форма на вештачка интелигенција. Во основа земате модел и го имате на чип и го тренирате овој модел да ја идентификува географијата и целта кон која се движи“, рече Ноа Силвија, истражувачки аналитичар во Институтот Кралски Обединети Сервиси, тинк-тенк со седиште во Велика Британија. „Кога конечно ќе биде распореден, може да идентификува каде е“.
„Не бара никаква комуникација (со сателити), тој е целосно автономен“, додаде Силвија.
Крис Линколн-Џонс, поранешен британски воен офицер и експерт за војна со беспилотни летала и вештачка интелигенција, рече дека нивото на „интелигенција“ е сè уште многу ниско.
„Ова ниво на автономија сè уште не беше забележано кај беспилотните летала порано, но сè уште сме во раните фази на потенцијалот на оваа технологија“, рече тој за Си-ен-ен.
Си-Ен-Ен се обрати до Украинското одбранбено разузнавање и Службата за безбедност на Украина (СБУ), но ниту еден од нив не сакаше да коментира за употребата на технологијата за вештачка интелигенција.
Дефундирање на руската воена машинерија
Употребата на дронови во Украина не е нова. Земјата во голема мера се потпира на нив од почетокот на целосната инвазија на Русија на 22 февруари 2022 година и натрупа ресурси во унапредување на технологијата и домашното производство.
Отпрвин, Кијив најчесто користеше опрема што се наоѓаше на полица, или за надзор или генијално прилагодена на теренот за фрлање мали бомби. Но, оттогаш изгради целосно развиена индустрија за беспилотни летала, давајќи ѝ технолошка предност да се спротивстави на значително поголемата работна сила на Русија и подобро подготвениот индустриски апарат.
Тоа, исто така, ја објаснува зголемената прецизност на Кијив, видлива во овие напади врз рафинериите, каде што украинските сили решија да гаѓаат одредена област, максимизирајќи го влијанието на овие напади.
Неколку експерти контактирани од Си-Ен-Ен рекоа дека наместо да ги погодува објектите за складирање гориво, на пример, Украина ги погодува единиците за дестилација, каде што суровата нафта се преработува и се претвора во гориво или други деривати.
„Од она што го видовме, некои од нив се ударни цели на кои им е потребна многу западна технологија и Русија има многу потешко време да ја набави оваа технологија“, рече Силвија.
Овој пристап му дава повеќе придобивки на Кјив, нанесувајќи повеќе штета отколку само да ги погоди рафинериите по случаен избор. И пазарите забележуваат.
„Навистина го гледаме ова како промена во украинската тактика за да се обидеме да ја отфрлиме руската воена машинерија“, рече во интервју Хелима Крофт, управен директор и глобален шеф на стоковната стратегија во инвестициската банка RBC Capital Markets.
Експертите веруваат дека овие напади би можеле да имаат поголемо влијание врз руската економија отколку сегашните санкции.
„Ако размислувате за санкциите што беа воведени досега, тие во голема мера ја заобиколија енергијата“, објасни Крофт. „Навистина извозот на енергија, суровата нафта, природниот гас, рафинираните производи, ѝ дадоа на Русија економски спас да продолжи да се бори со оваа војна“.
Украина вели дека 12% од рускиот капацитет за рафинирање сега е офлајн, додека Ројтерс пресметува дека е до 14%. Кремљ призна дека некои негови капацитети за рафинирање се намалени и привремено го забрани извозот на бензин за да избегне зголемување на домашните цени на горивата.
„Овие недели им покажаа на многумина дека руската воена машина има ранливости до кои можеме да дојдеме со нашето оружје“, рече украинскиот претседател Володимир Зеленски овој месец по низата од овие напади. „Она за што нашите сопствени беспилотни летала се способни е вистинска украинска способност со долг дострел. Украина сега секогаш ќе има ударна сила на небото“.
Украинска одлучност, американска загриженост
Украинските удари врз рафинериите предизвикаа раст на глобалните цени на нафтата, при што нафтата од типот „брент“ поскапе за речиси 13 отсто оваа година, што ги остави политичарите во САД загрижени за нивното потенцијално економско влијание во важна изборна година.
Иако не ги спомнаа цените на енергијата, властите во Вашингтон рекоа дека активно ја обесхрабруваат Украина да ги нападне овие рафинерии.
„Одамна рековме дека не охрабруваме или овозможуваме напади внатре во Русија“, изјави еден функционер за Си-Ен-Ен.
Крофт рече дека американските и меѓународните санкции наметнати од почетокот на војната биле структурирани да ја задржат руската енергија на пазарите.
„Тоа беше договорот со Украина: ќе ви дадеме пари, ќе ви дадеме оружје, но држете се настрана од извозниот капацитет, држете се настрана од руската енергија, бидејќи не сакаме масовна енергетска криза“, објасни Крофт.
Но, ќор-сокакот во Вашингтон околу финансирањето на Украина и потенцијалот за промени во Белата куќа следната година, може да му даде на Кијив одредена слобода.
„Ако не ги добијат оружјето и парите што им беа ветени, каков е нивниот поттик да се придржуваат до договорот со Вашингтон? рече Крофт.
Поголема грижа, велат експертите, е тоа што Украина нема да застане на рафинериите. Некои од најголемите руски нафтени пристаништа, одговорни за околу две третини од извозот на сурова нафта и нафтени производи, според РБЦ, се во опсегот на украинските беспилотни летала.
„Ако едноставно имавме еден голем удар на извозниот капацитет, мислам дека влијанието врз пазарите ќе биде значително“, рече Крофт. „Многу од овие извозни капацитети се во непосредна близина на рафинериите и, засега, изгледа како намерен избор на таргетирање да се оди по рафинериите“.
Украинските власти ја признаа загриженоста на САД, но велат дека нападите ќе продолжат.
„Јасно е дека треба да ги минимизираме овие буџетски приходи колку што е можно повеќе и автоматски да му го прекинеме кислородот на г. Путлер“, рече Васил Малиук, шеф на СБУ, користејќи комбинација од името на Путин и Хитлер, вообичаено во Украина.
„Значи, ние ќе продолжиме да работиме, додека земјата на бензинските пумпи продолжува да гори“, додаде тој.
Не се само руските рафинерии цел на украинските беспилотни летала. Во видеото што го објави UNITED 24, се гледа погон за производство на тешки машини „Уралмаш“ во Екатеринбург, Русија, кој е во пламен. Соопштено е дека пожарот зафатил површина од околу 800 метри квадратни.
The Uralmash heavy machine production facility in Yekaterinburg, Russia, is ablaze. It’s reported that the fire has engulfed an area of about 800 square meters.
byu/UNITED24Media inukraine
Тие фабрики се наоѓаат на Урал затоа што Сталин сакал да бидат надвор од дофат на Германците. Цел комплекс на постројки за тешка машинерија во тој регион, иако не се знае колку произведуваат за руските воени напори, иако правеле тенкови во минатото и веројатно би можеле повторно.
Се чини дека сега тие првенствено произведуваат тешка опрема за рударството и индустриите поврзани со нафта, како и опрема за дупчење нафта. Потенцијално, онеспособувањето на оваа фабрика може да има долгорочни последици за руската нафтена индустрија, ако не можат да набават резервни делови итн. Така, се чини дека се на линија со ударите на рафинериите, само во различен дел од руската нафтена економија.
Драган Мишев / Цивил Медиа