Владата на Република Македонија годинава планира да подели 135 милиони евра на име на субвенции во земјоделството. Овој износ е поголем од нивото на субвенциите што се доделуваат во далеку побогатата Европска унија и тоа и како процент од буџетот и како процент од бруто домашниот производ, но и како износ по жител откако ќе се пресмета паритетот на куповната моќ.
Организациите кои се занимаваат со следењето на земјоделските субвенции, сѐ уште немаат изработено компаративна анализа за ова, со оглед на фактот што актуелните високи нивоа на субвенции се феномен кој постои само последниве 5 години во Македонија, но компарацијата на статистичките показатели тоа јасно го покажува.
ПОГОЛЕМИ СУБВЕНЦИИ ОД ЕУ КАКО ПРОЦЕНТ ОД БДП…
Бруто домашниот производ (БДП) на Република Македонија лани изнесуваше 7,525 милијарди евра. Износот од 135 милиони евра изнесува 1,71 отсто од македонскиот БДП. Од друга страна, пак, БДП на сите земји 27 земји на Европската унија изнесува 12,48 билиони (или илјади милијарди) евра, додека вкупното ниво на директни земјоделски субвенции изнесува 39 милијарди евра, според статистиката на Еуростат. Во ЕУ, како резултат на заедничката Европска политика во земјоделството (CAP – Common Agricultural Policy), земјоделските субвенции ги доделува исклучиво Европската комисија и тие средства претставуваат убедливо најголема ставка во нејзиниот буџет. Но, ова ниво на субвенции изнесува само 0,31 отсто од вкупниот БДП на сите земји членки во Унијата, односно нешто над пет и пол пати помал процент отколку во Македонија.
…КАКО ПРОЦЕНТ ОД БУЏЕТОТ…
Буџетските приходи на државниот буџет за годинава се планирани на 2,4 милијарди евра. Износот на земјоделски субвенции од 135 милиони евра изнесува 5,6 отсто од националниот буџет. Ова значи дека на секои 100 денари што ние граѓаните на Република Македонија ги плаќаме како даноци, такси, надоместоци и друго, односно како пари кои го полнат буџетот, 5,6 денари одат на субвенции.
Од друга страна, пак, според податоците на Еуростат, просечниот буџет на 27-те земји членки на Европската унија е на нивото од 49,1 отсто од БДП на Унијата. Според ова, вкупниот буџет на земјите членки на ЕУ изнесува 6,128 билиони (илјади милијарди) евра. Па, така, нивото од 39 милијарди евра директни земјоделски субвенции изнесува само 0.64 отсто од буџетот на сите земји во ЕУ или над 9 пати помалку од нивото на македонските субвенции како зафаќање од буџетот.
… И ВО АПСОЛУТЕН ИЗНОС ПО ЖИТЕЛ
И кога станува збор за нивото на субвенции по жител, Македонија дава поголеми субвенции од оние на Европската унија, ако се земе предвид паритетот на куповната моќ. И тоа ова се случува во ситуација кога ЕУ има 7 пати поглем бруто домашен производ од Македонија по жител. Субвенциите во износ од 135 милиони евра во земјава изнесуваат 65,58 евра по жител. Од друга страна, пак, во 27-те земји на ЕУ има 503,5 милиони жители и ова значи дека тамошните вкупни субвенции од 39 милијарди евра изнесуваат 77,46 евра по жител.
Ако се земе предвид паритетот на куповната моќ и ако се прилагодат сумите, имајќи на ум колку 65,58 евра вредат во Македонија, односно што за нив може да се купи во земјава, наспроти колку во ЕУ вредат 77,45 евра и што за овие пари може да се купи во земјите на Унијата, ќе се види дека износот на македонските субвенции вреди многу повеќе од оној во ЕУ.
Храната и пијалоците, на пример, како крајни производи од земјоделското производство, имаат двојно пониски цени во Македонија. И генерално, цените во Македонија се речиси двојно или поточно за 49 отсто пониски од оние во ЕУ. Ова значи дека за износот од 65,58 евра, колку што изнесуваат земјоделските субвенции во Македонија по жител, можат да се купат многу повеќе ѓубриво, семенски материјал, резервни делови за механизацијата, да се платат надници за аргати и друго, отколку во ЕУ за ист износ на пари.
СУБВЕНЦИИТЕ СЕ ТУКА ЗА ДА ОСТАНАТ
Но, ни ова како да не е доволно. Власта има уште поамбициозни планови за земјоделските субвенции во иднина. Лани во ноември беше донесена Програмата за земјоделство и рурален развој за период од 2013 до 2017 година. Во неа е планирано во следните пет години да бидат доделени вкупно 725 милиони евра за субвенции или по 145 милиони евра годишно во просек. Годинава тие треба да изнесуваат 135 милиони евра, во 2014 – 140 милиони евра и од 2015 до 2017 година дури по 150 милиони евра.
Ваквите ветувања дадени на земјоделците и за следните 5 години покажуваат дека земјоделските субвенции се тука за да останат. И опозицијата нема намера да врши некои позначителни промени во политиката на субвенционирањето на земјоделството. Тоа се покажа и за време на декемвриската буџетска криза кога претставници на СДСМ од петни жили објаснуваа дека нивните барања за намалување на буџетот немаат врска со земјоделските субвенции, директно посетувајќи ги земјоделските здруженија и давајќи ветувања дека овие пари ќе останат во буџетот.
А, еве колку е успешна политиката на постојан раст на земјоделските субвенции. Лани во однос на преклани извозот на храна падна 9,1 отсто, а увозот порасна 1,3 отсто. Преклани во однос на 2010 година извозот порасна за 13,6 отсто, но увозот порасна уште повеќе и тоа за 20,4 отсто. Покрај ова, во Македонија покриеноста на вкупниот извоз со увозот изнесува од 60-65 отсто, но кога станува збор за храната, оваа покриеност во држава која се смета за земјоделска, изнесува само 50 отсто.