Станува збор за косовски бегалци Роми кои 20 години се заглавени во системот. Меѓу нив е и тешко болната Јасмина Шаќири која поминува голгота низ лавиринтите на македонското здравство
Во државата има 213 бегалци Роми дојдени за време на кризата во Косово кои веќе 20 години се заглавени во системот. Тие со години се обидуваат да се интегрираат во општеството, но велат, дека тоа оди тешко бидејќи се соочуваат со проблеми во однос на здравствениот систем, социјалата, со дискриминација.
Едно од нив е семејството на Мусли Шаќири кои имаат признаен статус на бегалци. Откако неговата сопруга се разболела, тие во последните месеци поминуваат низ голгота, одејќи од врата до врата низ лавиринтите на здравствениот систем.
Јасмина Шаќири, сопругата на Мусли, боледува од карцином на белите дробови и е во многу тешка здравствена состојба. Ја пронајдовме во една мала соба во изнајмената куќарка на нејзиниот син во населбата Шуто Оризари, како се превиткува од болки. Седната покрај шпоретот во кој гореа картони и искршени гајби, одвај зема здив за да ни раскаже дека тука дошле привремено со нејзиниот сопруг, од Визбегово каде што се сместени со дел од бегалците од Косово, само за да се стоплат бидејќи таму немаат струја и греење.
„ Во зградата во Визбегово е многу студено, исклучена е струјата, не можевме да плаќаме. Многу одење во болница имавме, многу трошоци, а болеста не реагира на хемотерапијата, влошена ми е состојбата“, ја започна својата приказна со тивок глас, Јасмина.
Таа, нејзиниот сопруг Мусли и осумте деца веќе 20 години живеат во државата како бегалци од Косово. Нивните деца склучиле бракови, се помешале со македонски државјани, но никој од нив досега не се стекнал со македонско државјанство.
Иако им следува здравствена заштита како и на сите граѓани, во пракса наидуваат на многу проблеми. Велат дека се случува со месеци да немаат здравствено осигурување поради одредени пречки во системот.
Јасмина вели дека плаќа партиципација како и сите пациенти иако лекувањето за оваа болест е бесплатно. Оваа фискална сметка покажува дека тешко болната жена платила 3.700 денари за да може да го добие резултатот од биопсија.
За Институтот за патологија не било важно што таа е од социјално ранлива категорија и живее со државна помош од 3.500 денари. За споредба, партиципација за вакво слично испитување, бипосија изнесува 150 денари.
Но, фрапантно е дека таа мора да купува и лекови за болка бидејќи во службата за Домашна посета ја нема неопходната ампуларна терапија.
НОВА се увери во тоа, кога во моментот додека разговаравме заsвони телефонот и од Службата за домашна посета ја потсетија дека треба да си ги купи ампулите „Тродон“ за болка зашто тие ги немаат. Се обидовме да укажеме дека болната жена нема пари да ги купи лековите, а и да има нема да и ги дадат во аптека. Гласот од другата страна на телефонот рече дека немаат ампули за сите граѓани, не само за Јасмина и за други социјално загрозени граѓани.
„Така е за сите пациенти кај кои што одиме, не само за нив. Сите си купуваат. Ние само им аплицираме терапија“, одговорија од Службата за домашна посета.
Една солза се стркала на лицето на нејзиниот сопруг Мусли и тивко рече дека до попладне ќе се обиде да најде пари за да ги купи лековите. Но, проблемот се комплицира дополнително бидејќи и да има средства не може да ги купи ампулите „Тродон“ во аптека бидејќи тоа е забрането, потребни се двојни рецепти од матичен лекар. И така во круг.
Овој човек кој и самиот е хронично болен, за кого подоцна разбравме дека некогаш на Косово се занимавал со сликарство вели дека само си ги бара своите права.
„Понекогаш земам белешка од социјално за ослободување од партиципација, но тоа важи само еден месец, не повеќе. Се прашувам каде е нашето право што оваа држава го потпишала со Повелбата на ОН. Каде се основните човекови права, за здравствена заштита, социјала. За една бегалско семејство најважно е да има покрив над глава, потоа вработување, здравствена заштита, социјала, образование“, вели Мусли Шаќири.
Ова семејство е само едно од многуте кои цели 20 години се соочуваат со проблеми, а нивното интегрирање во системот станува невозможно. Иако на хартија ги имаат истите права како и другите граѓани, во пракса велат дека им се случуваат многу небулози.
Во Министерството за труд и социјала објаснуваат дека косовските бегалци се здравствено осигурувани на месечно ниво. Но, низ годините тие се соочуваат со проблеми при примање на здравствените услуги.
„УЈП реагира кога лицето нема активна сметка во Банка и кога повеќе од еден месец сметката не е активна се укинува здравственото осигурување се додека не се активира нова трансакциска сметка“, изјави Дејан Ивковски, раководител на Одделот за азил и меѓународна заштита при Министерството за труд и социјала.
И од Здружението„Млади правници“ кои им помагаат со правни совети и обезбедување на разни документи, велат дека се случувало овие лица да останат без здравствена заштита, односно да имаат застој во здравственото осигурување од неколку месеци иако тоа право им е гарантирано со закон.
„При детектирање на вакви проблеми стапуваме во контакт со Министерството за труд и социјална политика со цел да бидат отстранети тие пречки, а доколку има потреба реагираме и до Народниот правобранител. За сместување и остварување на правото на социјална и здравствена заштита се грижи МТСП“, велат во Македонското здружение на Млади правници.
Семејството на Мусли Шаќири има највисок статус од меѓународната заштита за кој се носи решение, а потоа се продолжува само престојот на секои три години. Но, на овие луѓе ваквиот статус не им нуди трајно решавање на проблемите со кои се соочуваат. Особено, не во ситуации како сегашната- кога здравствена помош е неопходна во секое време, а не само кога сметката во Банка е активна.
На тешко болната Јасмина и е потребно лекување, редовно примање на терапија за болка која во моментот мака мачат да ја добијат. Здравствено осигурување и добивање на добра и редовна здравствена заштита се приоритет и еден од суштинските проблеми во низата што ги мачат косовските бегалци, кои 20 години се заглавени на дното од кое не можат да излезат.