Пишува: БОРЈАН ЈОВАНОВСКИ
Чесите ги интензивираат своите активности за заокружување на нивнот шестмесечен мандат како претседавачи на ЕУ. Им остануваат уште два месеца да дојдат до решенија кои се од геостратешки интерес за блокот во овие исклучително непредвидливи и драматични околности кои ги наметна руската агресија на Украина. „Енергијата, Украина, проширувањето…. се главните приоритети за преостанатите два месеци од времето на Чешка на чело на Советот на ЕУ. Се надевам дека до крајот на годината, министрите за надворешни работи на ЕУ ќе се договорат за новата рамка за идните односи на ЕУ со Русија. Ова е нешто што јас лично го побарав“, изјави чешкиот министер за надворешни работи Јан Липавски, додавајќи дека e важно да се усогласат заклучоците на декемврискиот Европски Совет за „зајакнување на динамиката“ на проширувањето на ЕУ.
Комитетот за надворешна политика на ЕП минатиот месец усвои стратегија за проширувањето која треба да биде усвоена како резолуција на ЕП на претстојната сесија во Стразбур на крајот од месецов. Во стратегијата се предлагаат низа мерки со кои треба да биде јасно илустрирана волјата на ЕУ за давање нов импулс и квалитет во „заборавениот“ процес кој руската агресија на Украина го вади од повеќегодишна кома.
Европратениците во Комитетот за надворешна политика предлагаат Европскиот Совет да утврди дека земјите кои преговараат ќе станат членки на ЕУ до крајот на декадата. Исто така се бара во текот на преговарачкиот процес на земјите преговарачи да им се дава пристап до фондовите наменети ексклузивно за земјите членки и со тоа да се охрабри напредувањето на реформите во преговарачките земји да прават напредок во различните области. Во дадените политички околности особено предлогот на пратениците за прием на нови земји до крај на деценијата звучи тешко остварливо иако гласовите за ваква динамика во процесот стануваат се погласни.
Виола Фон Крамон, пратеничка од германските Зелени во ЕП, тврди дека огромното мнозинство пратеници во Европскиот парламент, без разлика на политичката ориентација, позитивно гледаат на проширувањето. Таа нагласува дека идејата на стратегијата за проширување е „да се наградат оние кои навистина работат на приближување на нивните земји и општества до Европската унија“. Во препораката особено е нагласена улогата на граѓанското општество. Фон Крамон вели дека во заробена држава, граѓанското општество е сигурен извор на проценки за состојбата на државата и дека претставува „клучен актер во целиот регион“.
Проширувањето на ЕУ се искачи на агендата на ЕУ во изминатите месеци, по руската војна во Украина, а на овој процес сега се гледа низ геостратешка и геополитичка диоптрија. Се отвори досега невидена можност за интеграција на земјите кандидати во ЕУ со неизвесна разврска имајќи ја во превдид институционалната криза на самата ЕУ која се уште не може да се снајде по големото проширување во првата деценија од новиот милениум. Голем дел од земјите членки стравуваат дека прием на нови држави би ја искомплицирало и онака комплицираната реалност во европските институции но од друга страна се зголемува бројот и на оние во ЕУ кои сметаат дека интензивирањето на проширувањето ќе го интензивира и процесот на внатрешните реформи во ЕУ. Чешкото претседателство на ЕУ игра на оваа карта што е добра вест за нас но од клучна важност е ваквата тенденција да има континуитет во ротирачкиот механизам на претседавањето со ЕУ. По Чешка во јануари претседавањето го превзема Шведска, држава која го поддржува проширувањето но и земја членка во која успехот на екстремната десница на последните парламентари избори ја поттурна центристичката власт кон десно, или во игра на флерт со популизмот кој не е во корист на актуелните напори на Чесите за нов квалитет во процесот.