Во Скопје, прашањето за уставните измени одамна не е само правно, туку симбол на политичка зрелост или незрелост. Власта инсистира дека измените се „национален интерес“, а опозицијата побара да се постават црвени линии зад кои би застанале сите политички фактори. И токму тука лежи суштината на проблемот: европската агенда се претвора во заложник на партиската аритметика. Наместо да се води стратешка дебата за иднината на државата, дискусијата се сведува на тоа кој ќе профитира политички од процесот.
Дестан Јонузи
Европската комисија уште еднаш ја стави Северна Македонија под лупа. Во годишниот Пакет-извештаи за проширувањето, Брисел порачува јасно: државата е целосно усогласена со заедничката надворешна и безбедносна политика на Европската Унија, но не презела „решителни чекори“ за напредок во пристапните преговори. Главната пречка – неусвоените уставни измени, кои се предуслов за отворање на првиот кластер и реален почеток на преговорите.
Во извештајот на Европската комисија се нагласува дека властите во Скопје продолжиле да работат на патоказите за владеење на правото, реформата на јавната администрација и заштитата на малцинствата, но дека земјата мора „да ги интензивира напорите“ за реформите во рамките на кластерот „Основни вредности“. Особено внимание се посветува на независноста на судството и борбата против корупцијата – области кои остануваат хронично чувствителни.
Брисел бара од државата да воспостави „солидна евиденција на истраги и пресуди за случаи на високо ниво“, што во превод значи: не е доволно само да се носат стратегии, потребни се резултати.
Но, најзначајниот услов е политички, не технички – уставните измени. Комисијата потсетува дека Северна Македонија сè уште не ги усвоила измените со кои треба да се вклучат граѓани кои се дел од други народи, вклучително и Бугарите, согласно заклучоците од Советот на ЕУ од јули 2022 година.
Брисел и понатаму чека, соседите напредуваат
Додека Скопје се занимава со внатрешни поделби, Албанија и Црна Гора добија отворен пат. Претседателот на Европскиот совет, Антонио Кошта, изјави дека Црна Гора може да стане 28. членка на ЕУ во 2028 година, а Албанија во 2030. Европската комисија ги пофали двете земји за „значителен напредок“ и за реални резултати во реформите.
Во истиот извештај, Северна Македонија добива оценка „осумка“ според ироничната матрица на Политико, што практично значи дека напредок има – но не доволно.
Аналитичар Бесим Небиу за „Фронтлајн“ вели дека верува повеќе во институциите на ЕУ отколку во домашните политичари кога станува збор за проширувањето.
„Нашите политичари велат дека нема проблем што не напредуваме, бидејќи ЕУ нема да ја прими Албанија. А реалноста е дека Албанија напредува. Тоа што тие го негираат е нивниот сопствен застој“, вели Небиу.
Кос: „Потребни се решителни чекори, не декларации“
Еврокомесарката за проширување, Марта Кос, при презентацијата на извештајот порача дека иднината на континентот зависи од заедничка акција и усогласување околу европските вредности. За Северна Македонија, таа беше прецизна: државата е технички подготвена, но политички блокирана.
„Мора да го промени Уставот согласно заклучоците од 2022 година за да напредува кон ЕУ“, изјави Кос.
Таа потсети дека 2025 година е „момент на вистината“ за сите земји кандидатки – година кога ќе се види кои земји се подготвени да ги претворат амбициите во дела.
Уставот – заложник на дневната политика
Во Скопје, прашањето за уставните измени одамна не е само правно, туку симбол на политичка зрелост или незрелост. Власта инсистира дека измените се „национален интерес“, а опозицијата побара да се постават црвени линии зад кои би застанале сите политички фактори.
И токму тука лежи суштината на проблемот: европската агенда се претвора во заложник на партиската аритметика. Наместо да се води стратешка дебата за иднината на државата, дискусијата се сведува на тоа кој ќе профитира политички од процесот.
Консензусот – единствениот пат напред
Потребата од широк политички и општествен консензус е клучна. Без него, државата не може да ги отвори преговорите ниту да го започне т.н. Прв кластер, кој ги опфаќа темелните вредности на ЕУ.
Во суштина, Брисел не бара „нова држава“, туку зрела демократија која е подготвена да ги преземе европските обврски.
Како што предупредува Кос, „секое идно проширување мора да ја направи Унијата посилна“, а тоа подразбира дека земјите кандидати ќе мора да демонстрираат вистинска европска култура на дијалог, компромис и доверба.
Македонија на крстопат
Пет години по промена на името, Северна Македонија повторно се соочува со дилема:
дали ќе избере европски консензус и реформи, или ќе остане во зоната на политичка блокада.
Историјата покажува дека сите држави кои напредувале кон ЕУ го направиле тоа во моменти на национално обединување – не на поделби.
Затоа, дебатата за уставните измени не е прашање на „Бугарите во Уставот“, туку прашање на нашата способност да донесуваме тешки, но неопходни одлуки. Без тоа, евроинтеграцијата останува само збор во политички говори, а не реален пат напред.
Текстот е сопственост на Фронтлајн.мк