Досега Македонија и Бугарија три пати го имаат заеднички одбележано големиот празник Илинден, но оваа година подготовките за прославата се одвиваат во тајност, посебно во делот на прашањето дали ќе има заедничко чествување со оглед дека се присутни проценките дека вжештената атмосфера од двете страни на границата, може да доведе до инциденти.
До денеска во бугарското министерство за надворешни работи нема стигнато покана од македонска страна за заедничко чествување на 119 – годишнината од Илинденското востание. А бидејќи непоканет не се оди никаде, барем од информациите што ги имаме досега, извор на НоваТВ вели дека „македонската Влада попрво би истрпела критики отколку да создаде простор да се случат некакви инциденти, во контекст на ионака вжештената атмосфера поради прифаќањето на предлог преговарачката рамка со ЕУ и протоколот со Бугарија кој е всушност патоказ за реализација на Договорот за пријателство, добрососедство и соработка“ вели изворот на НоваТВ.
А кога сме кај Протоколот, во него стои „Согласно чл. 8 ал. 3 од Договорот, двете држави прифаќаат во 2022 и 2023 да ги чествуваат сите заеднички историски настани и личности кои се веќе договорени од Заедничката мултидисциплинарна експертска комисија за историски и образовни прашања. Доколку има политичка волја од двете држави, ќе се прославуваат и други заеднички историски настани и личности, се наведува во документот.
Што се однесува до тоа кои заеднички личности и настани е договорено да се чествуваат, заклучокот 3 од Точката 3 на Протоколот од првата Заедничка меѓувладина конференција од 2019 година предвидува дека двете држави требало да ја охрабрат Комисијата во рок од една година, што значи до 2020 , да им предложи на двете влади препораки за заедничко одбележување и чествување на заеднички личности и настани.
Досега три години по ред имаше заедничко чествување на Илинден меѓу Македонија и Бугарија иако никогаш досега на Мечкин Камен во Крушево.
Првиот пат беше во 2017 година ден по потпишувањето на Договорот со Бугарија, Двајцата тогашни премиери Зоран Заев и Бојко Борисов со симболичниот гест на полагање на венци свежо цвеќе во црквата Св. Спас на гробот на Гоце Делчев во Скопје , практично ја започнаа примената на билатералниот Договор во кој пишува дека може да има заеднички прослави на „заеднички историски настани и извори”.
Втор пат заедничко чествување на Илинден имаше во 2018 година. Владина делегација која ја предводеше тогашниот премиер Заев замина во Благоевград, во соседна Бугарија, каде што заедно со Бојко Борисов, положија цвеќе на споменикот на Гоце Делчев, кој и Бугарија го слави како еден од револуционерите во борбата за ослободување од османлиското владеење на почетокот од 20-от век.
Трет пат Македонија и Бугарија заеднички го чествуваа Илинден во 2019 година .Тогашниот премиер Борисов заедно со Заев учествуваа на церемонијата на полагање венци во црквата Св. Спас во Скопје на гробот на Гоце Делчев по што Борисов замина за Дојран каде што се наоѓа обновениот споменик на Константин Каварналиев.
Заедничко чествување на Илинден е дамнешна желба на Бугарските политичари. Уште во 2014 година тогашниот бугарски претседател Росен Плевнелиев со писмо побара од македонскиот претседател тогаш Ѓорѓе Иванов заеднички да се слави Илинден прво во Бугарија а потоа во Македонија нешто што не беше на списокот празници понуден од наша страна кога за првпат јавно се лицитираше околу ваквите датуми меѓу двата кабинета. За заедничко чествување на Илинден притискаше и Бугарската академија на науките. Одговорот од нашиот министер за надворешни во тоа време Никола Поповски даден преку интервју за бугарскиот весник „Преса“ изјави „Во принцип не сум против идејата. Таа е дел од европската култура. Но сметам дека е најдобро најнапред да се изгради меѓусебна доверба“,
Што се однесува до овогодинешната прослава на Илинден, премиерот Димитар Ковачевски ќе биде присутен на Мечкин Камен, претседателот на Собранието Талат Џафери во Пелинце а претседателот Пендаровски во Скопје. Со неговото доаѓање на позицијата шеф на државата, се измени и чествувањето на празникот па наместо од пред споменикот на Ченто на плоштадот Македонија, прославата се организира на платото пред претседателската резиденција на Водно.
Мирјана Трпческа
.