Словенечкиот медиум necenzurirano.si го објавува следниот „нон-пејпер“ испратен до Брисел:
Од понеделникот, во Словенија, Хрватска и Босна и Херцеговина се шпекулира дали премиерот Јанез Јанша навистина испратил неофицијален дипломатски документ („нон-пејпер“) во Брисел, во кој се зборува за ново цртање на границите во областа на Поранешна Југославија. Никој официјално нема потврдено дека претседателот на Европскиот совет, Чарлс Мишел, добил документ со таква содржина од Словенија. Но, неофицијален дипломатски документ што предвидува распаѓање на Босна и Херцеговина, припојување на Република Српска кон Србија и обединување на Косово со Албанија, всушност постои. Денес го објавуваме на нецензуриран.си.
Според нашите информации, документот со наслов „Западен Балкан – патот напред“ беше примен во кабинетот на Чарлс Мишел во февруари. Кој го напишал документот не може официјално да се знае. Според наши извори, тој сигурно не е создаден во словенечкото Министерство за надворешни работи. Според некои информации, дел од нејзината содржина е напишана во Будимпешта. Како и да е, во дипломатските кругови во Брисел се споменува како „словенечки“ документ, бидејќи се вели дека кабинетот на Јанша учествувал во испраќањето на документот на разни адреси. Бидејќи станува збор за неофицијален дипломатски документ наменет за комуникација на различни позиции и иницијативи без официјален карактер, тој нема ниту глава ниту потпис. Тој дојде до Мишел без официјалната дипломатска пошта, така што неговото постоење може јавно да се негира во кое било време.
Ова не е официјален став на Словенија, туку само еден од неформалните предлози за можно решение за прашањата што се однесуваат на земјите од поранешна Југославија. Но, неговата содржина е во целосна спротивност со сите валидни документи врз кои се заснова надворешната политика на нашата земја. Покрај тоа, документот е изработен по мерка на српските и хрватските националистички кругови, кои работат на распарчување на Босна и Херцеговина веќе три децении.
Црно на бело: Како да се распадне БиХ
Во воведот на документот се споменуваат „нерешените национални прашања на Србите, Албанците и Хрватите“ кои излегоа на површина по распадот на Југославија. Авторите на документот нагласуваат дека дури и по воспоставувањето на мирот по завршувањето на војните, ветените европски перспективи и напредокот на Северна Македонија и Црна Гора во оваа насока во регионот се „клучните прашања остануваат нерешени“. Овие се:
– дека Дејтонскиот договор од 1995 година, со кој се стави крај на војната во Босна и Херцеговина, кој однесе повеќе од 100.000 животи, практично го признава постигнатото во војната, но не е во принцип.
– дека во моментов е тешко да се замислат европските перспективи на Србија и Косово.
– дека членството на БиХ во ЕУ може целосно да се исклучи.
– дека во меѓувреме празниот простор го искористи Турција, која го зголеми своето влијание во БиХ и Северна Македонија.
– дека освен Турција, неколку локални политичари и нивни приврзаници кои лично имаат корист од хаосот и нефункционалните институции, никој не е задоволен од ситуацијата во БиХ.
Овде дојдовме до клучниот дел од документот – предложените „решенија“ за проблемите опишани погоре. Авторите на документот нагласија дека Србија, Хрватска и Албанија во моментов имаат стабилни влади и дека нивните избрани политичари се способни да донесуваат стратешки одлуки. Па, што предлагаат тие?
1) Обединување на Косово и Албанија. На Косово, 95 проценти од населението сака да се обедини со родната албанска нација. Слична е ситуацијата и во Албанија. Границата помеѓу Албанија (членка на НАТО) и Косово е практично непостоечка. Српскиот дел од Косово би добил посебен статус – следејќи го примерот на Јужен Тирол “, се наведува во документот. Тоа е автономна покраина во северна Италија, каде мнозинството од населението зборуваат на германски јазик.
2) Обединување на поголемиот дел од територијата на Република Српска со Србија. Српското национално прашање во голема мера може да се реши со припојување на дел од Република Српска кон Србија. Во овој случај, Србија е подготвена да се согласи на обединување на Косово и Албанија, се вели во документот.
3) Хрватското национално прашање може да се реши со спојување на мнозинските хрватски кантони во БиХ со Хрватска или со доделување посебен статус на хрватскиот дел на БиХ (користејќи го моделот на Јужен Тирол).
4) Ова ќе им даде на Бошњаците независна држава што функционира и ќе преземат целосна одговорност за тоа. На референдум, луѓето ќе одлучат дали да се приклучат на ЕУ или да се залагаат за иднина надвор од ЕУ (по примерот на Турција). Засега, огромно мнозинство од Бошњаците ја поддржуваат перспектива на ЕУ, но со наглото зголемување на турското влијание и радикалниот Ислам, ситуацијата може драстично да се влоши во текот на следната деценија.
Дали словенечкиот претседател Пахор знаеше за документот и го почувствува теренот?
Според авторите, овие „решенија“ би ги забрзале преговорите за членство на земјите од Западен Балкан во ЕУ и НАТО. Но, ова се предлози на кои силно се спротивставуваат во САД, Германија, Франција и другите европски земји. Имено, меѓународната заедница ја нагласува важноста на територијалниот интегритет на БиХ и се спротивставува на новото цртање на границите во областа на поранешна Југославија. Ова би ја отворило кутијата на Пандора и веројатно би довело до нови војни. Зелено светло за распад на Босна и Херцеговина и обединување на Косово со Албанија ќе им даде нов поттик на српските националисти во Црна Гора и на албанските националисти во северна Македонија, две членки на НАТО.
Фактот дека се споменуваат Словенија и Јанша во врска со овој документ е веројатно најголемиот удар за претстојното словенечко претседателство со ЕУ. Кога медиумите од БиХ известуваа за овој документ на почетокот на неделава, Јанша во својот одговор изјави дека „Словенија сериозно бара решенија за развој на регионот и европската перспектива на земјите од Западен Балкан“. Но, тој експлицитно не го негираше постоењето на документот. Тој само потенцираше дека „ќе биде тешко да му се предаде нешто на Чарлс Мишел во февруари или март, бидејќи последен пат [Jaнша] се сретнал со него минатата година“. Но, постојат многу можни начини на кои документот стигнал до Брисел. На пример, во средината на февруари во Полска, Мишел присуствуваше на состанок по повод 30-годишнината од постоењето на Вишеградската група, на кој присуствуваше и унгарскиот премиер Виктор Орбан, најблискиот политички сојузник на Јанша во ЕУ.
Фактот што документот за поделба на БиХ постои, фрла ново светло и на посетата на претседателот на Република Борут Пахор на оваа земја на почетокот на март. Како што откри членот на претседателството на БиХ Жеjко Комшиќ на почетокот на неделава, Пахор го праша за можно мирно заминување во БиХ. Кабинетот на Пахор подоцна тврди дека претседателот на републиката се спротивставил на идејата за распаѓање на БиХ. Прашањето за мирен распад се вели дека е покренато само од загриженост за овие идеи.
Но, Пахор дојде во Сараево откако Мишел го доби документот. Дали е навистина можно Пахор да не знаел за него? Дали го постави прашањето за мирно распаѓање на БиХ затоа што почувствува терен за некој друг? Во документот се зборува и за идните „чекори“. Поточно, на „тивката“ верификација со носителите на одлуки во регионот и во меѓународната заедница за дали планот може да се спроведе. Доколку се докаже дека не може да се постигне договор, документот ќе го задржи својот статус „нон-пејпер“. Во март, американскиот државен секретар Антони Блинкен исто така навести дека предлозите за цртање нови граници на Балканот интензивно се разгледуваат преку различни канали. Во раното писмо до претседателството на БиХ на почетокот на април, Блинкен ја отфрли можноста за разговори за радикални промени во Дејтонскиот договор.
Игра на Јанша со словенечките интереси
Вчера словенечкиот министерот за надворешни работи Анже Логар изјави во Националното собрание дека стратегијата на Словенија кон Западен Балкан не е променета. Но, постојат сè повеќе знаци на нов пресврт во словенечката надворешна политика. Според нашите информации, во последните месеци имало дури три „нон-пејпери“ за БиХ, во кои Словенија учествувала на еден или друг начин. Логар вчера го потврди постоењето на еден од овие документи. Станува збор за дипломатска иницијатива во врска со БиХ, започната од Хрватска кон средината на март, а се приклучи и Словенија. Со овој документ тие продолжуваат со долготрајната дипломатска офанзива во Загреб за промена на изборното законодавство во БиХ. Ова во голема мера ќе го олесни изборот на хрватски член на претседателството на БиХ, скроен за Загреб. Документот го обелоденивме на necenzurirano.si вчера.
Со приклучувањето кон хрватската дипломатска иницијатива, Словенија дополнително се дистанцираше од најголемите земји на ЕУ. Заедно со Унгарија, иницијативата беше поддржана од само три православни земји: Грција, Бугарија и Кипар. Првите две земји имаат свои интереси во прашањето за Северна Македонија, особено во условот за нејзина натамошна европска интеграција. Русија, клучен политички сојузник на српскиот член на претседателството на БиХ, Милорад Додик, исто така е за промена на изборното законодавство во БиХ во корист на Загреб. Тој отворено зборува за пристапувањето на Република Српска во Србија.
Не е јасно зошто Словенија се приклучи на иницијативата на Хрватска, која има силни национални интереси во земјата, помалку од три месеци пред претседателството со ЕУ. Особено што нашата земја со Хрватска има уште неколку отворени прашања, предводени од арбитража. Дури и прашањето за како најновите надворешни политички маневри се во согласност со интересите на нашата земја сè уште нема одговор.