„За жал, повеќе од три децении на повеќепартиски систем не донесе плодна парламентарна демократија со предлози и конструктивни амандмани. Напротив,секогаш собранието се злоупотребуваше за внатрепартиски пресметки“ – велат политичките аналитичари зборувајќи за актуелниот состав на Собранието, работа како и за блокадите на опозицијата за прашања од колективен и стратешки интерес за Северна Македонија.
– Секогаш Собранието се злоупотребуваше за внатрепартиски пресметки преку грбот на законодавниот дом, не водејќи сметка за интересите на граѓаните. Така беше и во овој парламентарен состав, така ќе биде и во идниот, бидејќи политичката некултура на политичките елити прогресира, наместо да оди кон цивилизирана политичка култура и дебата. Неверојатно, првиот парламентарен состав во Македонија имал најголема политичка култура и дебата со почит и уважување меѓу пратениците и ние наместо да ја надградуваме, постојано ја девалвираме низ децениите, вели за „Фронтлајн“ – политичкиот аналитичар Благојче Атанасоски.
Собранието и парменттарците во функција на политичките агенди
Политичкиот аналитичар Бесим Небиу смета дека Собранието и парменттарците се исклучиво во функција на политичките партии.
– Затоа парлементот е блед а поголем дел од членовите на парементот се денес сосема непрепознатливи за јавноста, иако се директно избрани народни избраници – што е парадокс! Иако РСМ е номинално парлементарна демократија, Собранието функционира под строга контрола на партиски врвови, па затоа и самите парламентарци се сведуваат претежно на послушна гласачка машинерија која дисиплинирано ги спреведува партиските директиви. Затоа парлементот губи релевантност, па дури ни честите блокадите и драматичните парлементарни дебати стануваат се помалку интересни и релевантни за јавноста. Ова го потврдуваат и анкетите, изјави Небиу за „Фронтлајн“.
Во однос на следниот парлемент, Небиу, очекува да произведе позитивни промени, но не е сигурен колку е тоа можно без системски промени во начинот на избор на членови на парлементот кој би ги зголемил престижот, улогата и значењето на пратениците.
– Пред се тука мислам на отворени листи, во кои граѓаните сами би си избирале пратеници, па тие пратеници би престанале да бидат избрани директно од партискиот лидер, и можеби би развиле свој изворен политички легитимитет, нагласи тој.
Во многу наврати беа блокирани работните тела и пленарните седници на Собранието. И најважното, со несогласувањата на ВМРО-ДПМНЕ да се пристапи кон уставни измени се спречи напредокот на земјата кон членство во ЕУ, вели Џелили.
Поранешниот пратеник Зуди Џелили оценува дека актуелниот состав на Собранието наишол на големи проблеми.
– Еден период имаше кревко мнозинство за што беа одложени многу седници, а имаше и немили настани и тензични ситуации. Етичкиот кодекс не беше почитуван од страна на одредени пратеници. Во многу наврати беа блокирани работните тела и пленарните седници на Собранието. И најважното, со несогласувањата на ВМРО ДПМНЕ да се пристапи кон уставни измени се спречи напредокот на земјата кон членство во ЕУ. Сето ова деструктивно работење на Собранието нанесе голема штета на земјата како во политички така и на економски план, изгубивме неколку милјарди евра помош од ЕУ, се изгуби довербата кај граѓаните кон институциите и се доведевме до безнадежни ситуации, изјави Џелили за „Фронтлајн“.
Ниско ниво на квалитетот на дебата во Собранието
Извештајот (Институтот за демократија „Социетас Цивилис“ – Скопје) од набљудувањето на квалитетот на дебатата во собранието во текот на 2023 година покажува релативно ниското ниво на квалитетот на дебатата во Собранието во овој мандат и го потврдува заклучокот дека постои простор за значително подобрување.
На скала од 1-најнизок до 10 – највисок, средната оценка на квалитетот на дебатата во Собранието во првото полугодие на 2023 година е 5,5.
Учеството на жените во дискусијата е 43% и се задржува на релативно високо ниво, исто така претставува највисоко учество на жените во дискусијата во споредба со претходно набљудувани мандати.
Во 49% од сите анализирани дискусии, учесниците немаа аргументи, додека во 44% од анализираните дискусии имаа слаба аргументација, односно говорниците им понудија образложение на своите позиции што не е доволно да се смета за еден целосен аргумент.
Доколку се разгледаат последните изданија на собраниската публикација „Мојот пратеник“ може да се заклучи дека во периодот од јануари до јуни и од јули до декмври 2023 година, во огромен бројка се „пасивните’ пратеници, меѓу кои има и лидери на политички партии.
Дестан Јонузи / Фронтлајн