Серијал интервјуа на НОВА со културните работници во време на Корона кризата: Сестрите Теона Митевска, режисерка и Лабина Митевска, актерка, продуцентка- “Филмската уметност би ја ставила како предмет во образовниот систем, само така можеме да си обезбедиме едуцирана, без шунд иднина”.
Секуловска: Уметноста и културата се прогласени за мртви во кризата со Корона вирусот. Сега мртвилото надвладеа токму онаму- кадешто претходно изгледаше невозможно- мислевме дека е надвор од умот да се живее без уметноста, без културата
Теона Митевска: Не би се сложила со назнаката мртва, што всушност се случува е дека културата е принудена да пронаоѓа други поинакви, алтернативни начини да се самоизрази. Културата е вода и храна на умот, интелектуалната стимулација, еднакво како и емотивната, се есенцијални за човековиот развој, а она што ни се случи со Kорона вирусот е дека научивме да комуницираме, постоиме, како и да апсорбираме уметност на друг начин, виртуелно.
Ова што се случува е без преседан- за мене културата, односно креацијата, никогаш не била толку вибрантна, соочен со кризата на постоењето и уметникот си ги поставува како на себе, така и на светот оние есенцијални прашања, со самото тоа ургентноста на делото расте, а со тоа и квалитетот.
Секуловска: Каде го гледате излезот, што веднаш треба да се стори за да ги избавиме и нив, уметноста и културата, и воедно самите себе?
Лабина Митевска: Ништо не смее да запре, институциите мора да продолжат да фунционираат, по теркот на Европа каде сите филмски фондови нормално си функционираат, а верувам дека и кај нас е случајот.
Теона Митевска: Ќе ви дадам неколку примери за тоа што и како се случува, да ја доловам вибрантноста на ситуацијата во Европа. Синелинк на Сараевскиот филмски фестивал се случи виртуелно оваа година, сите сесии беа организирани преку апликацијата Зум. Јас и Лабина бевме дел од менторскиот тим на проектот, и иако точно е дека личниот контакт е неизмерлив, организаторите на Синелик успеаjа сето тоа да го организираат на начин кој е функционален, и за сите учесници корисен.
Следниот месец се случува Ателје на Канскиот Филмски фестивал , каде ќе биде промовиран нашиот нов филмски проект “Најсреќниот човек на светот” и повторно сите средби со потенцијални копродуценти, дистрибутери и агенти за продажба ќе се случуваат виртуелно. Дел сум и од селекцискиот Комитет на World Cinema Fund од Берлин, а минатата недела одлучивме за расподелбата на дистрибуциски грантови на неколку филмoови.
Европа е принудена да се менува, и се менува, а ќе мораме и ние.
Секуловска: Како го гледате во иднина пазарот на културата и уметноста- дали ќе бидат неопходни реформи и целосно реструктурирање- каде акцентот ќе биде ставенна иновативност и експерименталност?
Дали ќе надвладее ваквиот тип на култура, наспроти индустријата на онлајн забава (не секогаш во вулгарна смисла е оваа забава)- кадешто предничи филмската индустрија
Лабина Митевска: Во моментов сум дел од тинк-тенк групата Европско ниво, каде ги дискутираме токму овие прашања, како и што понатаму. Мене, а верувам и на светот, ни е повеќе од било кога јасно за потребата на културата, тука цртам линија помеѓу забавата и оној дел кој ја храни душата. Не смеам премногу да разоткријам, но размислувањата се следни, јасно е дека мора уште повеќе да се инвестира во културата и културните дејности, преку што богатството и разновидноста на Европската култура ќе се стават во фокус.
Јас лично немам проблем со онлајн конзумирање на културата, тој развој е неминовен, но како да ги вратиме гледачите во европските кино сали- тоа подразбира екстра обид и организација, субвенциии, како и инвестиција во едукацијата на младите генерации. Бенефитот на културата човек може да го знае и цени само ако е едуциран во тој правец.
Што сакам да кажам е дека иднината зависи од нас, како ние самите ќе се справиме со дадената проблематика. Мораме да бидеме искрени, да знаеме каде сме и во кој правец сакаме да се движиме, и само така можеме да имплементираме соодветни мерки. Јас лично, филмската уметност би ја ставила како предмет во образовниот систем, само така можеме да си обезбедиме едуцирана, без шунд иднина.
Секуловска: Што е уметникот денес?
Теона Митевска: Уметникот е филозофот на нашето време, борец, раскажувач, неусташив, тој/ таа кој ја користи својата слобода на изразување да ги стави на видило општествeните девиации во својата средина и општество, се со цел да покрене разговор, а преку тоа и промена.
Секуловска: Колку може оваа криза да го уништи уметникот? Колку може сепак и тој да ја уништи неа?
Лабина Митевска: Тоа што го убива уметникот е попреченоста слободно да се изрази, стравот да викне, врисне кога тоа го чуствува. Убедена сум дека креативниот човек секогаш ќе најде начин да се изрази себеси, какви и да се условите.
Теона Митевска: Бев поканета да направам краток филм, иницијатива на Солунскиот филмски фестивал, нарачан од Грчкиот филмски фонд. Во момент на изолација моите услови беа и се уште се оскудни, но на крај… бев принудена да најдам алтернативно решение како да се изразам, без вообичаените технички предуслови.
На некој начин ситуацијата ме ослободи од самата себеси и моите очекувањата , за тоа што е филм и како тоа сето тоа треба и мора да изгледа. Добрата идеја и содржината се база на се, ако имаш што да кажеш начинот ќе се најде, а формата следува.
Секуловска: Дали после оваа криза ќе заврши ерата на културата на тривијалност, вулгарност, евтиност, културата на шундот и кичот, онаа селебрити култура, онаа култура на холивудски бесмислени спектакли и риалити шоуа?
Или пак можеби оваа примитивна култура ќе се зацврсти на тронот, како неизбежен и единствен излез од суровата реалност со која сме опкружени- на болестите, смртта и безизлезноста?
Лабина Митевска: Јас искрено се надевам, но не верувам во чуда и преку ноќ решенија. Тривијалноста, вулгарноста, шундот се надминуваат преку едукација, а за тоа е потебно време, инвестиција во младите генерациии, како и деполитизација на културата, што директно ќе влијае врз слободата на изразувањето, а тоа пак ќе ни обезмеди квалитетни и неустрашиви дела. Забавата е моментална инекција, а содржината е човекова есенцијална потреба.