Ќе се избегнеше и смрт и штети ако надлежните ги исполнеа своите законски обврски за превенција и постапување во случај на поплави, ова е заклучокот од обемната експертска анализа на Хелсиншкиот комитет за човекови права. Дирекцијата за заштита и спасување, Центарот за управување со кризи , Собранието на РМ, Владата и органи на државната управа се одговорни за да спречат вакви катастрофи.
„Во деновите по полавата, јавноста можеше да забележи несоодветна координација на одделните компоненти во системот за управување со кризи, несоодветно постапување на одделните институции и тела и крахирање на системот во целост. Превентивните планови и мерки со години беа занемарувани, а мерките на заштита и спасување беа несоодветно и недоволно квалитетно спроведени. Неколку денови по полавата, сé уште има семејства и куќи кои немаат пристап до најосновните намирници (вода и храна), додека мерките на здравствена заштита и спречување на заболувања и епидемии сé уште не се применуваат.“
Тие ги нотираат обврските и пропустите. Зошто не се испратени епидемиолози, зошто не се изработени нови процени за загрозеност од природни непогоди, како е можно да не се направи обдукција, каде е годишната програма за заштита и спасување на Советот на Град Скопје и на Владата и дали воопшто е донесена, зошто никој не ги предупреди граѓаните за невремето. Подолу прочитајте ги сите заклучоци.
- На ден 25.09.2007 година, Владата на РМ има донесено Одлука за процена на загрозеност од природни непогоди, епидемии, епизотии, ептитофии и други несреќи на територијата на РМ заведена под број бр.19-4911/1 објавена во „Службен Весник“ на РМ бр.117/07. Оваа процена е донесена врз основа на податоци од последниот Попис во 2002 година. Процената се врши врз основа на број на население, изградена инфраструктура, хидротехничка документација за водотеци, езера и брани, водостопанската основа на РМ. Од денот на донесување на оваа Процена до денес се поминати скоро 9 години, па се поставува прашањето зошто Владата на РМ нема донесено нова Процена на загрозеност од природни непогоди и други несреќи која ќе се базира на нови податоци кои ќе соодвествуваат со реалната фактичка состојба;
- Согласно член 26 од Законот за заштита и спасување при ДЗС се формираат тимови, за брз одговор од разни видови специјалности (од вработените на ДЗС и од стручни лица и органи на државната управа, јавни претпријатија, експерти сл.) Оваа законска обврска не беше исполнета, затоа што вечерта на непогодата и периодот потоа, на лице место на погодените области, немаше ниту доволно персонал, ниту механизација.
- Во јавноста сé уште нема официјални информации за здравствените ризици и изложеноста на жртвите од поплавите на таквите ризици. Во јавноста исто така нема информации за тоа дали доктори-епидемиолози и специјалисти по хигена од Институтот за јавно здравје и Секторот за превентивна здравствена заштита при Министерството за здравство на РМ,извршиле процена на здравствениот ризик по настанатите поплави, односно процена за можноста за појава на заразни болести кај населението.Согласно член 9 од Законот за заштита и спасување, Владата на РМ, и Советот на град Скопје донесуваат годишна програма за заштита и спасување. На официјалните интернет страни на надлежните институции нема никакви податоци за оваа програма.
- Во 2010 година, Владата на РМ врз основа на член 50 од Законот за заштита и спасување има донесено Уредба за спроведување на мерката заштита и спасување- евакуација на население, со која се уредува спроведувањето на евакуацијата на населението, во рамките на мерките за спасување и заштита. Според следењето на ситуацијата на терен, Владата на РМ не постапила согласно одредбите на оваа уредба и населението што е загрозено од поплавитене е евакуирано.
- Република Македонија е членка на ИНТЕРПОЛ и со тоа има обврска да го спроведува Протоколот на ИНТЕРПОЛ за идентификација на жртви настрадани во катастрофа(Disaster Victim Identification -DVI). Овој протокол наложува идентификацијата на жртвите да ја вршат експерти од Институтот за судска медицина со земање на отпечатоци и вршење на ДНК анализа затоа што при настанати катастрофи, ретко е возможно жртвите да бидат визуелно препознаени и идентификувани. По поплавата, Институтот се изјасни дека ниту една институција нема побарано од нив да излезатна терен и да преземат соодветни мерки во насока на идентификација и постапување со телата на загинатите. Протоколот на ИНТЕРПОЛ за идентификација на жртвите при катастрофи не е испочитуван и Јавен обвинител нема издадено наредба за обдукција на телата на починатите.
- Хидрометеоролошкиот завод на РМ, како орган што ги следи хидрометеоролошките услови не издаде предупредување за опасното невреме, со цел населението да биде подготвено за големото невреме.Официјалната изјава од оваа институција е дека станува збор за „водена бомба“ која никој не можел да ја предвиди и да се подготви за неа, евидентирано е дека најмалку еден ден пред поплавата на приватни интернет портали се забележуваат предупредувања заневреме од ваков тип.
- Во јавноста, експерти од областа на архитектурата изнесоа свое експертско мислење за изградбата на новата обиколница кои истакнаа дека оваа обиколница не била градена согласно одредбите од Законот за градење и според Правилникот за стандарди и нормативи за урбанистичко планирање. Бараме од надлежните институции да ги испитаат овие тврдења и доколку се покажат за точни, случајот да се проследи до надлежното Основно Јавно Обвинителство за да се утврди одговорноста на сите инволвирани во планирањето и изведувањето на обиколницата. Одговорните треба да да се гонат според член 292 вв со член 294 од КЗ, односно тешки дела против сигурноста и неостранување на опасност.
Тие сметаат дека се направени огромни пропусти и дека, и покрај приоритетите да им се помогне на настраданите, одговорност мора да се понесе.
-Органите на државните управи континуирано покажуваат дека не само што немаат капацитети да се справаат со оваа криза, туку и постапуваат спротивно на позитивните законски прописи. Ваквото постапување на органите на државната управа по настаната поплава и непреземањето на превентивните мерки за заштита, се директни виновници за црниот биланс на жртвите настрадани во оваа катастрофална поплава. Во овие моменти е најзначајно да се обезбеди помош и заштита на жртвите од поплавата, но Комитетот се надева дека надлежните институции во најкус можен рок ќе ги преземаа потребните мерки за утврдување на одговорност кај надлежните институции и лица кои придонесоа за потфрлањето на системот за превенција и заштита од поплави, велат од Хелсиншкиот комитет за човекови права.