Секоја употреба на воена сила од страна на Вашингтон ќе создаде меѓународен инцидент. „Ако го нападнат Гренланд, ќе го нападнат НАТО“, вели Свејн. „Значи, тоа е местото каде што запира. Членот 5 ќе треба да се активира. И ако земја на НАТО го нападне НАТО, тогаш нема НАТО“.
Во последниве недели, новоизбраниот американски претседател Доналд Трамп покажа обновен интерес за преземање контрола врз Гренланд, главно автономна територија на Данска на Арктикот и најголемиот остров во светот.
Тој најпрво покажа намера да го купи Гренланд во 2019 година, за време на неговиот прв претседателски мандат, но сега отиде подалеку, одбивајќи да ја исклучи можноста економска или воена сила да ја преземе контролата врз него.
Данските и европските претставници одговорија негативно, велејќи дека Гренланд не е на продажба и дека нејзиниот територијален интегритет мора да се зачува.
Па, како би можела да се одвива оваа необична ситуација, кога двајца сојузници на НАТО се спротивставуваат на огромна територија која е 80% покриена со мраз, но има значително неискористено минерално богатство?
И како може аспирациите за независност меѓу населението на Гренланд од 56.000, под Данска контрола 300 години, да влијаат на конечниот исход?
BBC гледа четири можни сценарија за иднината на Гренланд.
Трамп губи интерес, ништо не се случува
Минатиот месец, Данска објави нов воен пакет од 1,5 милијарди долари (1,2 милијарди фунти) за Арктикот. Беше подготвен пред забелешките на Трамп, но објавата само неколку часа по нив беше опишана од данскиот министер за одбрана како „иронија на судбината“.
„Она што беше важно во она што го кажа Трамп е дека Данска мора да ги исполни своите обврски на Арктикот или мора да дозволи САД да го сторат тоа“, вели Елизабет Свејн, главен политички дописник за весникот „Политикен“.
Марк Јакобсен, вонреден професор на Кралскиот дански колеџ за одбрана, смета дека ова е случај на Трамп „се позиционира пред да стапи на функција“, додека Гренланд ја користи приликата да стекне поголем меѓународен авторитет, како важен чекор кон независноста.
Така, дури и ако Трамп сега изгуби понатамошен интерес за Гренланд, за што професорот Јакобсен смета дека е најверојатното сценарио, тој сигурно го ставил центарот на вниманието на ова прашање.
Но, независноста на Гренланд е на дневен ред многу години, а некои велат дека дебатата може да оди дури и во спротивна насока.
„Забележав дека во последните неколку дена премиерот на Гренланд е помирен во своите коментари – т.е. да, сакаме независност, но на долг рок“, вели Свејн.
Гренланд гласа за независност, бара поблиски врски со САД
Во Гренланд постои општ консензус дека независноста ќе се случи на крајот, а исто така и дека ако Гренланд гласа за неа, Данска ќе ја прифати и ратификува.
Сепак, исто така е малку веројатно дека Гренланд би гласал за независност доколку на нејзиниот народ не им се дадат гаранции дека можат да ги задржат субвенциите што моментално ги добиваат од Данска за да плаќаат за работи како што се здравствената заштита и системот на благосостојба.
„Премиерот на Гренланд во случај да распише референдум, ќе му треба некој вид убедлив наратив за тоа како да ја спаси економијата и системот на благосостојба на Гренланд“, Улрик Гад, постар истражувач во Данскиот институт за меѓународни студии, изјави за Би-Би-Си.
Еден можен следен чекор е слободно здружување – нешто слично како што САД во моментов имаат со пацифичките држави Маршалските Острови, Микронезија и Палау.
Данска претходно се спротивстави на овој статус и за Гренланд и за Фарските Острови, но според д-р Гад, актуелната премиерка Мете Фредериксен не е категорично против тоа.
„Данското разбирање на историското искуство на Гренланд е многу подобро отколку пред 20 години“, вели тој, при што Данска ја прифати колонијалната одговорност.
Но, дури и ако Гренланд може да се ослободи од Данска, во последниве години стана јасно дека не може да се ослободи од САД. Американците никогаш не го напуштија островот откако ја презедоа контролата врз островот во Втората светска војна и го гледаат како витален за нивната безбедност.
Договорот од 1951 година го потврди основниот суверенитет на островот на Данска, но, всушност, им даде на САД се што сакаа.
Д-р Гад рече дека претставниците на Гренланд биле во контакт со последните две американски администрации за улогата на Вашингтон.
„Тие сега знаат дека САД никогаш нема да заминат“, рече тој.
Трамп го засилува економскиот притисок
Имаше шпекулации дека економската реторика на Трамп е потенцијално најголемата закана за Данска – со тоа што САД драстично ги зголемуваат тарифите за данските, па дури и за стоките на ЕУ, принудувајќи ја Данска на некакви отстапки во однос на Гренланд.
Професорот Јакобсен вели дека данските влади се подготвувале за тоа, а не само поради територијата на Арктикот.
Трамп се закануваше со универзални тарифи од 10% за целиот американски увоз што може, меѓу другото, значително да го наруши европскиот раст, а некои дански и други европски компании сега размислуваат да воспостават производствени бази во САД.
Можните опции за зголемување на тарифите вклучуваат повикување на Меѓународниот закон за економски овластувања за вонредни состојби (IEEPA) од 1977 година, изјави Бенџамин Коте од меѓународната правна фирма Пилсбери за веб-страницата MarketWatch.
Една од главните дански индустрии потенцијално погодена од ова е фармацевтската индустрија. САД добиваат производи како што се слушни помагала и поголем дел од нивниот инсулин од Данска, како и лекот за дијабетес Оземпик, произведен од данската компанија Ново Нордиск.
Аналитичарите велат дека зголемувањето на цените што би произлегло од овие мерки нема да наиде на наклонетост кај американската јавност.
Трамп го напаѓа Гренланд
„Нуклеарната опција“ изгледа пресилна, но со тоа што Трамп не успеа да ја исклучи воената акција, таа треба да се разгледа.
Во суштина, не би било тешко за САД да ја преземат контролата, имајќи предвид дека тие веќе имаат бази и многу војници на Гренланд.
„САД веќе имаат де факто контрола“, вели професорот Јакобсен, додавајќи дека забелешките на Трамп изгледаат лошо информирани и дека тој не ја разбира поентата на нив.
Како што рече, секоја употреба на воена сила од страна на Вашингтон ќе создаде меѓународен инцидент.
„Ако го нападнат Гренланд, ќе го нападнат НАТО“, вели Свејн. „Значи, тоа е местото каде што запира. Членот 5 ќе треба да се активира. И ако земја на НАТО го нападне НАТО, тогаш нема НАТО“.
Д-р Гад вели дека Трамп звучи како кинескиот претседател Си Џинпинг да зборува за Тајван или рускиот Владимир Путин да зборува за Украина.
„Тој вели дека е легитимно да го земеме ова парче земја“, вели тој. „Ако го сфатиме навистина сериозно, ова е лош знак за целата западна алијанса.