Кога Советот за општи работи минатата недела заврши без да се расправа за прашањето, тој стави дефинитивен крај на сите надежи дека Северна Македонија може да ги започне разговорите за пристапување во ЕУ оваа година.
Овој пат тоа беше соседна Бугарија, која го блокираше почетокот на разговорите, не согласувајќи се со предложената рамка за преговори и барајќи таа да вклучува и билатерални прашања меѓу двете земји. Минатата година Франција го стори истото, барајќи нова методологија за пристап, заради проблемите со некои од поновите земји-членки. Претходно Грција беше таа што со години ја блокираше Северна Македонија поради нејзиниот спор околу името „Македонија“, проблем што беше решен во 2018 година со потпишувањето на Договорот од Преспа.
Така, 15 години откако Северна Македонија официјално го доби статусот на земја-кандидат и 11 години откако Европската комисија препорача почеток на пристапните преговори, земјата сè уште се наоѓа во чекалната.
Што стои зад бугарското вето?
Главната причина за бугарското вето е несомнено моменталната политичка состојба во земјата. Масовните протести за борба против корупцијата ја тресеа владата предводена од Бојко Борисов во последните пет месеци, па затоа ветото добро ви доаѓа за да го сврти вниманието од немирите. Десничарската партија ГЕРБ на Борисов исто така се надева дека ќе ги привлече националистичките гласачи играјќи со македонското прашање пред изборите во Бугарија следната пролет. Конечно, дури и ако Борисов се согласи да и даде зелено светло на Северна Македонија, неговите партнери во владата, Красимир Каракачанов и неговиот екстремно десничарски националист ВМРО-БНМ, може да го искористат ова како аргумент за уривање на владата и привлекување на националистичките гласачи кон нив.
Но, би било грешка да се омаловажи проблемот како минлив и поврзан само со тековните политички настани. Неговите корени одат многу подлабоко и се потпираат на долгогодишните историски прашања поврзани со македонската држава, нација, јазик и идентитет.
Бугарскиот парламент усвои декларација во октомври минатата година за пристапување на ЕУ во Северна Македонија и Албанија. Додека декларацијата ги поддржува двете земји во започнувањето на пристапните преговори, таа нагласува строги услови за ова. Некои од условите за Северна Македонија се земјата да не ги поддржува тврдењата за македонско малцинство во Бугарија, да ги брише знаците на спомениците кои користат фрази како „бугарски фашистички окупатори“, да ги ревидира учебниците по историја и во документите на ЕУ да не се содржи израз „македонски јазик“, туку „официјален јазик на Република Северна Македонија“.
Овие барања може да изгледаат апсурдни за случајниот набудувач, но тие претставуваат бугарски национален консензус за македонското прашање. Декларацијата беше усвоена скоро едногласно од бугарскиот парламент, поддржана дури и од опозициските партии. Само четири пратеници гласаа против, а еден член беше воздржан. Бугарските лидери се повикуваат на оваа декларација кога го оправдуваат ветото, велејќи дека не можат да одат спротивно на желбите на парламентот.
Оваа позиција се чини дека доминира и кај народот. Многу цитираната неодамнешна анкета покажува дека 84% од Бугарите сметаат дека Бугарија не треба да го поддржува пристапувањето на Северна Македонија пред да се постигне договор за отворените историски прашања. Истата анкета покажува дека, од сите нивни соседи, Бугарите сметаат дека имаат најмалку пријателски односи со Северна Македонија.
Целата анализа на Бранимир Јовановиќ од Виенскиот институт за меѓународни економски студии прочитајте ја тука