Во 2023 година, оценките за демократија се намалија во 11 од 29 земји во извештајот, а 7 земји заработија подобрувања, меѓу кои е Северна Македонија која и покрај засилените безбедносни закани, историската бегалска криза и економското нарушување поврзани со конфликтот забележала демократски напредок изминатата година со оценка 3.86 за демократски прогрес, за разлика од претходниот извештај кога оваа оценка била 3.82, со што е најдобро рангирана од земјите во Западен Балкан.
Сепак, граѓанските активисти и демократските лидери продолжија да се стремат кон подобро владеење низ различни региони во 2023 година., се вели во најновиот извештај „Нации во транзиција“ на „Фридом Хаус“ .
19-та година по ред, демократското владеење претрпе севкупен пад во регионот кој се протега од Централна Европа до Централна Азија.
Целосната инвазија на Москва на Украина претставува најголем предизвик за мирот, слободата и демократијата во Европа од крајот на Студената војна. Додека Украинците продолжуваат да се борат за самото постоење на нивната земја против авторитарен режим со империјални амбиции и геноцидни намери, влијанието на војната се почувствува минатата година во сите 29 земји опфатени со извештајот Нации во транзит, кои се протегаат од Централна Европа до Централна Азија.
Демократските институции беа силни во Украина, но дополнително пропаднаа во Русија.
Владата и народот на Украина ја потврдија својата посветеност на либералната демократија соочени со незамисливо насилство, додека руската влада ја интензивираше својата репресија на несогласувањето дома. Нациите во транзит 2023 го документира најголемиот едногодишен пад на резултатот на Русија во историјата на извештајот: имаше падови на пет од седум тематски показатели, а вкупната оценка за демократија на земјата – во просек од седумте индикатори – падна од 1,32 на 1.11 на скала од 1 до 7.
Наместо да го зближи регионот, сепак, засилените безбедносни закани, историската бегалска криза и економското нарушување поврзани со конфликтот го продлабочија јазот меѓу автократиите и демократиите и предизвикаа поделени промени во надворешната политика на одделни влади. Иако некои земји направија јасни избори во корист на подемократска иднина во текот на 2022 година, нето резултатот беше 19-та последователна година на опаѓање на демократските перформанси во областа што се проучува.
Во однос на нелибералниот популизам, земјите-членки на Европската унија тргнаа по различни патишта.
Тековната автократизација на Унгарија – која доведе до годишен пад на второто место по Русија – и ажурираната нелиберална агенда на Полска продолжија да ги предизвикуваат демократските стандарди во Европа. Сепак, имаше знаци дека влошувањето во Полска можеби забавува, а отфрлањето на гласачите од популистичките, нелиберални лидери во Словенија во 2022 година и Чешка во 2023 година служеше како потсетник за вродениот потенцијал на демократијата за самокорекција.
Кандидатите за ЕУ постигнаа демократски напредок, но сепак се соочуваат со застрашувачки пречки.
10-те земји кои не се членки на ЕУ, кои се оценети како хибридни режими – позиционирани во сивата зона помеѓу демократијата и автократијата – добија повеќе подобрувања на оценката за демократија отколку опаѓање во 2022 година. со унијата и ја исцрпи нејзината моќ да поттикне реформи. Предизвиците поврзани со пристапувањето се зголемија само со додавањето на Босна и Херцеговина, Молдавија и Украина како формални кандидати за членство во ЕУ.
Демократските институции на Западен Балкан продолжиле да слабеат во 2022 година, со скромни подобрувања во Северна Македонија, Албанија и во Косово.
Од земјите во Западен Балкан, Северна Македонија е најдобро рангирана. Србија во моментов го дели второто место на Западен Балкан со Црна Гора и Албанија.
Во извештајот на „Фридом Хаус“ се посочува дека Северна Македонија забележала демократски напредок изминатата година, но се нотира и силна политичка поларизација. Во извештајот се мери демократскиот напредок на државите во транзиција за период од една година.
Северна Македонија добила оценка 3.86 за демократски прогрес, а во претходниот извештај оваа оценка била 3.82. Во категоријата национално демократско владеење државата добила оценка 3.50, за изборен процес 4.50, за граѓанско општество 4.75, за независни медиуми 3.50, за локално демократско управување 4.25, за судска рамка и независност 3.25, додека за корупција била оценета со 3.25.
Автократиите останаа заробени во маѓепсан круг на репресија и нестабилност.
Од осумте земји класифицирани како Консолидирани авторитарни режими, шест претрпеа дополнителен пад на нивните и онака бездни оценки за демократија. Руската инвазија на Украина, азербејџанскиот упад во Ерменија и насилното задушување на протестите во Централна Азија ги илустрираа смртоносните последици од авторитарното погрешно владеење.
Владите на овие 8 земји ја напуштија основната обврска на која било држава да ја заштити физичката безбедност на населението, наместо тоа да претставува директна закана за животите и безбедноста на многу граѓани. Белорусија, Казахстан, Киргистан, Таџикистан и Узбекистан забележаа значително заострување на граѓанскиот простор, при што властите употребија смртоносно насилство врз демонстрантите во некои случаи, а во други тортура врз затворениците. Граѓаните во Туркменистан и Азербејџан продолжија да го трпат непотизмот и кронизмот на владејачката елита, а драматичниот бран на репресија насочена кон антивоен говор во Русија доведе таа земја да го претрпи најголемиот пад на резултатите во една година во речиси 30-годишната историја на извештајот.
Д. Мишев
Извор: Цивил Медиа