По политичките превирања во последните неколку месеци, реизборот на Доналд Трамп за претседател на САД и Минхенската безбедносна конференција, на која во моментов се одлучува за судбината на Украина, јасно е дека светот се менува.
Ведран Салвија
Трамп го заобиколи Зеленски и целата ЕУ
Светските политички лидери се собраа во главниот град на Баварија на безбедносна конференција. Оваа средба се одржува од 1963 година, но оваа година беше посебна бидејќи беше организирана само неколку дена откако Трамп објави дека разговарал со рускиот лидер Владимир Путин и најавил почеток на мировните преговори.
Пристапот на Трамп предизвика загриженост во Киев и меѓу европските сојузници за можни еднострани отстапки за Русија, особено во светлината на изјавите на секретарот за одбрана на Трамп, Пит Хегсет, кој рече дека враќањето на Украина на нејзините граници од 2014 година е „нереална цел“.
Некои аналитичари сметаат дека целосно се заобиколуваат интересите на украинскиот претседател Володимир Зеленски и дека ова можеби е најава за поделба на Украина на источен и западен дел, исто како што беше поделена Германија.
„Фајненшл тајмс“ пишува дека рускиот претседател Владимир Путин сега е поблиску од кога било да го добие она што го сака од неговата тригодишна инвазија на Украина. Главната амбиција на Путин, велат луѓето кои разговарале со него за време на војната, е да воспостави нова безбедносна архитектура која ќе и овозможи на Русија да влијае на Европа. Америка би можела да му го исполни тоа.
Ова ја менува парадигмата
Сведоци сме, пред сè, на трајна промена во односот меѓу Европа и Америка. Министерот Хегсет за време на посетата на Варшава рече дека европските земји мора да инвестираат во одбраната сега бидејќи не може да се очекува американското присуство на континентот да трае вечно.
Посочувајќи ја Полска, која планира да потроши 4,7 отсто од својот БДП за одбрана оваа година, како пример, Хегсет го повтори барањето на Вашингтон европските сојузници на НАТО да сносат поголем финансиски товар за сопствената безбедност.
Со сето наведено, јасно е дека сме сведоци на тектонски промени, нов момент во светската историја. Светскиот поредок, дефиниран со силните односи меѓу Европа и САД, престанува да постои бидејќи Америка многу недвосмислено го објавува своето повлекување од Европа. Сите изјави укажуваат во таа насока.
Америка застана на одбраната на Европа со децении
Во текот на изминатите осум децении, Соединетите Држави одиграа важна улога во Европа, особено преку своето воено присуство и политичка поддршка. За време на Втората светска војна, американските трупи одиграа клучна улога во инвазијата на Нормандија и, меѓу другото, учествуваа во конечното ослободување на Париз, пробивот на Рајна и влегувањето во Берлин со советските сили, со што заврши војната во Европа.
По војната, САД го предводеа воспоставувањето на Маршаловиот план за обнова на Европа и станаа штит на Европа од советската закана за време на Студената војна.
Има се помалку време за чекање
Надворешно-политичкиот аналитичар Денис Авдагиќ вели дека е разумно да се заклучи дека сегашната безбедносна архитектура во Европа се менува и дека постои заедничка нишка во изјавите на американските претставници дека Европа мора да се грижи за својата иднина.
„Европа нема друг излез освен да се обиде да ја земе безбедноста во свои раце и да работи на тоа многу сериозно. Нема време за чекање и размислување понатаму. Дојде моментот кога треба да дејствува“, рече Авдагиќ.
Тој додава дека Европа се соочува со некои алтернативни опции.
„Тоа е да се стави себеси во уште попокорна позиција кон САД за да се зачува она што е изградено околу 80 години. Сепак, има голем број прашалници и прашањето е како тоа би изгледало. Време е да се донесат одлуки“, рече тој.
Европа се соочува со сериозни трошоци за одбрана
„Немаме борба за европска филозофија за иднината, но мораме да ја земеме одбраната во свои раце. Проблемот е што сè уште ги чекаме германските избори, а Германија е секако еден од клучните темели на ЕУ и НАТО. Таа мора да биде земјата што ја води ЕУ со Франција“, вели тој.
„Ако одиме на пет проценти од трошоците за одбрана, како што тоа го прави Полска, тоа би било огромен и тежок финансиски товар, но очигледно би било неопходно и би требало да се најдат буџетски жртви за такво нешто. Никој не сака да ја одбие Америка, но јасно е дека со толку многу пораки од американската страна, работите нема да бидат исти“, рече Авдагиќ.
Што ако Украина се подели?
Оваа тема е поврзана и со прашањето за иднината на Украина, поточно нејзината можна поделба. Поранешната хрватска министерка за надворешни работи Весна Пусиќ изјави дека „многу е веројатно Украина да се подели ако помине овој план за кој се навестува и повторно да добиеме „Источна и Западна Германија“.
За таквата можност разговаравме со надворешнополитичкиот аналитичар Божо Ковачевиќ, поранешен амбасадор во Русија.
„Тоа би било еден вид реплика на Студената војна, тогаш Германија беше поделена на источна и западна и доколку се спроведе она што претставниците на САД го најавија како мировно решение, тоа би значело дека Украина ќе биде поделена, барем привремено.
Ако тоа се случи, тоа ќе биде резултат на волјата на лидерите на две царски сили – САД и Руската Федерација. Тоа значи дека односите што ја карактеризираа меѓународната политика во 19 век се враќаат на глобалната сцена. „Тоа е принципот според кој големите сили одлучуваат за судбината на малите држави“, рече тој.
„Западот е првиот што го прекрши меѓународното право“
За самата поделба вели дека за неа не може да се разговара додека не се објави предлог-мировно решение.
„Ова секако е спротивно на сегашните принципи на меѓународното право во однос на неповредливоста на границите со сила. Сепак, западниот свет постави неколку преседани кога поддржа насилни промени на режимот во одредени делови од светот.
Тука го имаме примерот со Ирак во 2003 година, европско-американските интервенции во Либија итн. Затоа, потребно е да се запраша зошто Западот очекува другите да се однесуваат во согласност со меѓународното право доколку тој самиот го прекршува. „Но, Трамп исто така рече дека не го интересира меѓународното право, туку Америка како моќна држава која ги следи своите интереси на сила или волја“, рече тој.
„Европската унија мора да научи од ова. Треба да може да се одбрани во случај на опасност. Европа сега не е способна за тоа. И знаејќи го ова, таа ја води битката на зборови против Русија и зависи од САД. Притоа, Трамп е тој што ги поставува условите за соработка“, заклучи тој.
Текстот е сопственост на Index.hr