Прифаќањето на договорот на Рамбуе на тогашното југословенско раководство, најверојатно, би довело до неспроведување на операцијата на Северно-атлантската организација (НАТО), изјави пензионираниот генерал Весли Кларк, поранешен командант на европските сили на НАТО, за „Глас на Америка“. На интервенцијата на Алијансата, што почна на 24 март во 1999 година, ѝ претходеа судири меѓу тогашните воени сили на СРЈ и Ослободителната војска на Косово (ОВК) во текот на 1998-1999 година.
Одлуката за интервенција, без согласност на ОН беше донесена по неуспешните преговори меѓу делегациите на Косово и СРЈ во Рамбуе и Париз во февруари и во март во 1999 година.
– Мислам дека го прекинавме етничкото чистење што се случуваше во тоа време, им дадовме можност на граѓаните на Косово да воспостават безбедност, а потоа и демократија. И мислам дека направија. Сепак, мислам дека работата сè уште не е завршена и сè уште има тензии меѓу Србија и Косово. И тоа не е случај само кога станува збор за тие две земји, тензии постојат и меѓу Бугарија и Северна Македонија. Балканот делува како област каде што се судриле тектонските плочи на човештвото во последните шест века или подолго. И потребни се постојани дипломатски напори за решавање на овие прашања, рече Весли Кларк, додавајќи дека се надева дека меѓународната заедница е на висина на задачата, затоа што, како што нагласи, тоа е многу важно.
– Договорот што му беше понуден на претседателот Милошевиќ во Рамбује во основа беше идентичен со оној предвиден за Босна и Херцеговина. Сепак, тој беше вообразен. Кога трупите на НАТО требаше да бидат префрлени во БиХ во 1995 година, Милошевиќ се согласи и рече дека тоа може да се направи преку територијата на Србија. Четири години подоцна, тој се предомисли отфрлајќи сè што е понудено. Тој ги саботираше односите, преговорите и всушност го направи конфликтот неизбежен. И тој тврдоглаво опстојуваше на тоа, посочува пензионираниот американски генерал.
Тој, исто така, потсетува дека многу членови на Алијансата сметаа дека работите ќе се променат, откако започнаа воздушните напади против поранешна Сојузна Република Југославија кои, како што вели, беа насочени против тогашниот политички режим. Сепак, тоа не се случи. Нападите траеја вкупно 78 дена, сè до потпишување на Кумановскиот договор, со кој се стави крај на непријателствата и се утврдија условите за повлекување на југословенските сили од територијата на тогашната провинција.
– Тој не се премисли и прибегна кон вооружен судир. Неговите трупи извршија бројни бруталности во Косово, па тој ја направи интервенцијата неизбежна. Само по неколку дена, на Алијансата и стана јасно дека Милошевиќ мора да се откаже од Косово. Да не го свртеше оружјето, помирувањето можеше да биде можно, денес ќе имаше повеќе мир, немаше да ја има моментната напнатост. Сепак, се случи тоа што се случи, српските воени и полициски сили се повлекоа од Косово и сè уште постои широко распространето незадоволство од исходот во Србија, рече Кларк, кој процени дека ќе бидат потребни децении за да се воспостави значајно ниво на доверба меѓу двете страни.
Глас на Америка: Имаше граѓани кои немаа никаква врска со Милошевиќ, неговата влада и владата. Но, тие и нивните семејства страдаа за време на кампањата – дали има утешни зборови за нив?
Кларк: Деведесетите години на минатиот век беа тешки години за многу Срби. Почнувајќи од раселените од хрватската Краина, од кои многумина останаа без покрив над главата во поранешна Југославија. Како и за оние кои го напуштија Косово во 1999 година поради незадоволството и стравот од своите соседи. Имаше цивилни жртви и се чувствував страшно што се случуваат несреќи чии причини беа наше погрешно насочување. Постојат работи што сме ги згрешиле за време на кампањата и луѓето ги загубија своите животи. Особено се сеќавам на инцидентот во училишниот двор во градот Ниш, случајот кога имаше дефект на оружјето на авионот на НАТО. Исходот беше смрт на ученици. Можам да замислам колку беше шокантно.
Глас на Америка: Што можете да кажете за тоа?
Кларк: Она што го кажавме тогаш, најдлабоко жалење и најискрено сочувство. Не мислам дека е можно да се примени каков било вид на компензација во овој поглед. Многу работи се случија, има премногу дезинформации, загуби и трагедии од сите страни. Исто како што невини луѓе и деца од српска националност беа убиени во конфликтот, истото им се случи на невини луѓе и деца од албанска националност. Работите што се случуваат во војна се страшни и не треба да се случуваат. На крајот на краиштата, најдобриот начин е да се обидете да ги ублажите незадоволството и лутината и некако да одите напред. Затоа што не можете да ги вратите најблиските што ги изгубивте.
Глас на Америка: Дали гледате начин на Србија и Косово да постигнат сеопфатен договор за нормализирање на односите со што ќе се стави крај на непријателствата меѓу двете страни?
Кларк: Секако дека има. Се состои од тоа Србија да ја признае независноста на Косово и Косово да ги прифати односите со Србија. И тоа не треба да се заснова на територијална размена, како и на репарации и плаќања. Ниту, тужбите и расправиите се начин да го сторат тоа. Ова треба да се направи врз основа на ракување и воспоставени односи меѓу двата нови соседи. Ако пристапат на таков начин, напредокот е секако можен. Но, тоа не е единственото отворено прашање на Западен Балкан, прашањето на Западен Балкан. Во тој дел има повеќе незадоволство и противење, како и болка.
Глас на Америка: Колку ви се чини дека страните се далеку од решение?
Кларк: Надворешната политика, на некој начин, е показател за внатрешната политика и секогаш ќе има такви што разбудуваат несогласувања од политички причини во двете земји. Страните се прилично далечни во моментот. Косово во моментот се занимава со внатрешни политички и економски теми. Исто така, не е лесно да се убеди Србија во реалноста во која Косово е независна држава. Покрај тоа, во Србија има сили кои не го прифаќаат фактот дека Косово е независно. Изразена е идејата карактеристична за источноевропската област поврзана со прашањето на територијата. Национална гордост – поврзана со територијата на државата, нејзините граници и природните ресурси кои се наоѓаат таму. Сепак, за повеќето луѓе, не е важно каде се наоѓаат рудниците. За обична личност е важно дали може да се извлечат минерали од рудникот, што потоа ќе придонесе за економски развој. И тоа треба да биде можно без оглед каде е границата. Но, тоа се стари прашања и стари начини на размислување.