Набргу откако стана претседател на Русија пред повеќе од 20 години, Владимир Путин почна да го користи државниот гасен гигант Газпром за политички цели. Оттогаш, огромната компанија постепено се здоби со репутација како една од главните алатки за надворешна политика на Кремљ.
Покрај нејзината економска вредност, Русија долго време ги користи нафтата и гасот на Гаспром како политичка алатка во странство. Русија ја користи заканата од зголемување на цените или исклучување на испораките за да изврши политички притисок. На пример, по соборувањето на прорускиот украински претседател Виктор Јанукович во 2014 година, Гаспром ја зголеми цената на гасот за Украина за 80%.
Експертите, новинарите и политичките аналитичари често ја користеа метафората „оружје“ за да опишат како Кремљ ги постигна своите политички цели благодарение на компанијата.
Сега, фразата „Газпром: оружјето на Путин“ се чини дека е буквална вистина.
Како што објави The Moscow Times, во текот на минатиот викенд беше откриено дека Гаспром формирал своја приватна армија, наречена Поток („Поток“ на руски), и испратил регрути да се борат во Украина. Оваа информација дојде од Евгениј Пригожин, шефот на руската платеничка група Вагнер, чии војници се бореле во Сирија и Африка пред да бидат испратени на боиштата во Украина.
Во февруари, украинските разузнавачи, повикувајќи се на докази од документ на руската влада објавен на интернет, тврдеа дека Газпром формира своја група војници за изнајмување. Овој документ го предвидува правото на Газпром Нефт (подружница на Газпром која се занимава со производство и рафинирање нафта) да создаде своја приватна безбедносна организација за да ги чува ископите, бунарите, складиштата за нафта и рафинериите на компанијата.
Сега и официјално, Газпром е директно вклучен во војната. Сега, Газпром плаќа за убивање Украинци.
Ова звучи речиси неверојатно – особено кога ќе се сетиме дека, до неодамна, Газпром беше најголемиот снабдувач на природен гас во Европа; акциите се тргуваа во Лондон и Сингапур; а еден од напосветените политички застапници на компанијата беше поранешниот германски канцелар Герхард Шредер
Според пишувањето на Time: „Целите на Гаспром не се само бизнис со гас. Тие, во суштина, треба да ги поддржат националните интереси на Руската Федерација, а конкретно, да бидеме искрени, да го одржуваат и поддржат режимот на Владимир Путин“, вели д-р Агнија Григас, авторка на Новата геополитика на природниот гас и нерезидентен постар соработник во Центарот за Евроазија на Атлантскиот совет. „Мислам дека Владимир Путин прилично јасно стави до знаење дека ова е во суштина војна за опстанок на неговиот режим и дека тој не е подготвен да отстапи“.
Маргарита Балмакеда, професорка на Универзитетот Сетон Хол и автор на руски енергетски синџири „Преобликување на технополитиката од Сибир до Украина до Европската унија“ смета дека војната во Украина ја направи руската влада „очајна“ да најде нови начини за регрутирање повеќе војници и можеби ќе сака да ја искористи работната сила за нафта и гас.
Балмакеда вели дека оваа организација е најавена сега бидејќи Русија треба да го сврти бранот на војната.
„Кремљ станува се поочаен по телата на теренот“, вели таа. „И второ, важните актери во Русија стануваат сè повеќе свесни за хаосот што оваа изборна војна го создава за самата Русија“.
Сепак, таа се сомнева дека изградбата на безбедносните сили не е само одлука на Кремљ. Наместо тоа, тврди таа, можеби е обид на лидерите на Газпром, вклучително и извршниот директор Алексеј Милер, да побараат услуга кај Путин – и, можеби, да ја соберат моќта по војната.
Понатаму, барем според тврдењето на основачот на приватната парамилитантна група „Вагнер, Евгени Пригожин – Газпром не е единствената руска компанија која собрала своја приватна армија и испратила луѓе да се борат во Украина. Водачот на групата Вагнер рече дека формирањето платенички групи брзо станува модерно меѓу богатата елита на Русија – не само затоа што тоа е лесен начин да се сигнализира ентузијастичка поддршка за Кремљ, туку затоа што некои од највлијателните мажи и жени во Русија веруваат дека платениците може да се покажат вредни при секоја идна борба за власт.
„Треба да ги разберете овие приватни воени компании во контекст на битката за моќ што веќе се одвива во Русија“, вели Балмакеда. „Станува збор за битка за моќ, за придобивки или услуги што [Путин] може да ги даде. И тоа е битка за она што следува“.
Павел Баев, научен професор во Институтот за истражување на мирот во Осло, верува дека постојат две можни причини поради кои групата се формира сега: одлуката на САД да ја класифицира Вагнер групата како меѓународна криминална организација; и заострување на санкциите на САД за извозот на руска нафта и нафтени деривати.
„Компанијата има добри причини да претпостави дека ризиците за нејзините средства во странство се зголемуваат, но ангажирањето надворешни безбедносни структури станува проблематично, бидејќи [Евгениј] Пригожин сè повеќе доминира на овој пазар. во Русија“, вели Баев, мислејќи на олигархот основач на Вагнер групацијата.
Веројатно може да се претпостави дека и други руски државни компании управувани од луѓе блиски до Путин сега имаат – или наскоро ќе имаат – свои паравоени единици. Таквата листа најверојатно ќе ја вклучи Роснефт, најголемата руска нафтена компанија чии акции сè уште се во сопственост на британскиот нафтен гигант BP; монопол на гасоводот Транснефт; а можеби дури и Руски железници и државни банки како ВТБ.
Дали раширеното создавање на овие групи на војска за изнајмување значи дека Путин наскоро може да го напушти Кремљ и дека неговата придружба се подготвува за таков евентуален настан?
Или пак, доколку Путин сепак успее да остане на власт по завршувањето на војната, тогаш постоењето на приватни армии значи дека борбата во рамките на руската елита за назначување на негов наследник може многу брзо да стане крвава.
Драган Мишев
Извор: ЦИВИЛ Медиа