Кон средината на јуни оваа година, беше најавено долгоочекувано форензичко ископување во поранешен „Дом за мајки и деца“, каде што се верува дека се закопани останки на речиси 800 бебиња и деца, во округот Голвеј, Ирска.
Со години немаше документација, надгробни споменици или спомен-обележја што би укажувале на трагедијата. Сето тоа се промени во 2014 година, кога локалната историчарка Кетрин Корлес откри докази дека 796 деца биле закопани во поранешна септичка јама во градот Туам во западна Ирска.
Ексхумацијата, која се очекува да трае две години, започнува утре. Багерите веќе пристигнаа на тревната парцела покрај детско игралиште на местото на поранешниот Дом за мајки и деца „Света Марија“. Домот, управуван од калуѓерките Бон Секурс, примил илјадници жени и деца помеѓу 1925 и 1961 година. Многу од жените забремениле надвор од брак и биле напуштени од своите семејства. По породувањето, многу мајки биле насилно одделени од своите деца и изолирани од општеството.
Според официјалните записи, првото дете што починало бил Патрик Деран во 1925 година, а последното Мери Карти во 1960 година. Во тие 35 години, починале уште 794 деца. Поранешниот ирски премиер Енда Кени го опишал местото како „комора на ужаси“.
До првата конкретна трага, историчарка Кетрин Корлес дошла откако гробар ја однел на тревник покрај игралиште, каде што се наоѓало мало светилиште. Тој ѝ кажал дека во 1970-тите, две момчиња си играле таму и откриле дупка со човечки коски под бетонска плоча. Властите биле известени, но тие едноставно ја пополниле дупката.
Многумина во тоа време верувале дека останките се од времето на Големиот глад во Ирска, бидејќи пред домот, местото било институција за сиромашните и бездомниците каде што работеле во замена за сместување и храна.
Но Корлес знаела дека жртвите од глад биле закопани на обележана парцела недалеку од местото. Кога споредила стари мапи, видела дека областа била обележана како „септичка јама“, а на една мапа од 1970-тите, некој рачно напишал „гробишта“.
Таа побарала од матичната служба список на сите деца што починале во домот. Очекувала околу дваесет имиња, но пристигнале речиси 800. Потоа ги пребарала сите познати гробишта во округот Голвеј и соседниот Мајо, но не пронашла гробови. Заклучила дека останките на сите овие деца најверојатно биле закопани во септичка јама.
Во 2017 година, ирската влада ги потврди наодите на Корлес. При пробна ексхумација е пронајдена „значајна количина човечки останки“, почнувајќи од бебиња кои починале пред или за време на раѓањето, па сè до деца на возраст од само три години. Тоа нема никаква врска со Големиот глад – тоа беа телата на децата од домот.
Ексхумацијата, прва од ваков вид во светот, започнува утре. Даниел МекСвини, кој го води проектот изјави дека станува збор за сложена постапката – коските се измешани, а фемурот на новороденче е со големина на прст на возрасен.
„Мораме да ги извадиме исклучително внимателно за да имаме шанса за идентификација“, рече тој. За многу семејства ова значи долго чекање, но и надеж дека конечно ќе ја дознаат вистината за браќата и сестрите што никогаш не ги запознале, објави Би-Би-Си, британскиот јавен сервис.