Европската унија (ЕУ) пред една недела го прифати барањето на Босна и Херцеговина за членство во европскиот клуб. Шефовите на европските дипломатии побараа од Европската комисија (ЕК) да го даде своето мислење за оваа кандидатура, поднесена во февруари 2016 година.
Но, оваа добра вест за Брисел ја расипува закажаниот референдум на Република Српска за денес, недела, 25 септември. На ова народно изјаснување граѓаните на овој дел од Босна и Херцеговина ќе треба да кажат дали се за или против 9 јануари да биде национален празник на Република Српска.
Но, на 26 ноември 2015 година Уставниот суд на Босна и Херецеговина одлучи дека изборот на Република Српска да го слави 9 јануари како национален ден, е неуставно.
На овој датум се прославува религиозен православен празник но на 9 јануари 1992 година, три месеци пред почетокот на војната во Босна и Херцеговина во која животите ги загубија 100.000 лица, беше прогласено постоењето на Република Српска.
Уставниот суд смета дека 9 јануари “ја нема симболиката на колективното сеќавање” и дека овој ден се однесува на само еден народ, Србите, во државата која е составена и од Хрвати и Муслимани.
Според последниот попис во 2013 година, од 3,8 милиони жители на Босна и Херцеговина, половина од населението се Босански муслимани, Србите претставуваат 30,8 отсто од населението а Хрватите се 17,4 отсто. Остатокот од населението се лица кои не се определиле за ниедна од групите или други етнички малцинства.
Во Република Српска 81 отсто од населението се декларирале како Срби.
Во текот на летото несогласувањата околу изборот на 9 јануари како национален празник на Република Српска ги крена тензиите помеѓу двата ентитети на Босна и Херцеговина – Република Српска и Федерацијата на Хрвати и Муслимани.
Уставниот суд пред една недела одлучи да го суспендира одржувањето на референдумот. Но, националистичкиот лидер на Република Српска Милорад Додик нема намера да се откаже од референдумот. И нема да застане само на денот за национален празник. Тој планира и референдум за независност на Република Српска.
Советот за примена на мировниот договор од Дејтон од 1995 година, составен од претставници на меѓународната заедница, на 20 септември ја повика Република Српска да се откаже од референдумот. Ги повика и сите лидери на престанат со воена, заканувачка и националистичка реторика.
Само Русија не се согласи со овој заклучок на Советот а Владимир Путин го покани Додик на средба во Москва на 22 септември. Но, на средбата не станало збор за референдумот. За Путин средбата со Додик во Москва е доволна поддршка на Република Српска па оттука тој се воздржа од изјави со кои би охрабрил можен референдум за независност.
Србија, која засилено работи на доближување до ЕУ, засега игра конструктивна и неутрална улога. Српскиот премиер Александар Вучиќ пред неколку дена изјави дека е загрижен за иднината на Балканот доколку Србите и Босанците не успеат да го продолжат животот во една држава.
Воочи референдумот и по сета воена реторика која можеше да се слушне во Босна и Херцеговина во последните седмици, Делегацијата на ЕУ во Сараево одлучи да делкува како лексилиум.
ЕУ амбасадорот изјави дека “ситуацијата треба да се смири; сите во Босна и Херцеговина имаат право да ги одбележуваат своите празници”, изјави Ларс-Гунар Вигемарк.
Оваа изјава дојде речиси во исто време кога Сараево се закани дека Додик ќе биде уапсен за кршење на Уставот доколку референдумот се одржи.
Многумина предвидуваат дека тензиите ќе се смират по локалните избори закажани за другата недела.
Граѓаните на Република Српска треба денес да одговорат на прашањето: “Дали поддржувате 9 јануари да се одбележува и слави како Ден на Република Српска?”
Според изборниот список 1.219.399 граѓани ќе можат да гласааат од 7 до 19 часот. Резултатите треба да се објават најдоцна 48 часа по затворањето на гласачките кутии. Гласање е организирано и во странство – Србија, Австрија, Германија, Швајцарија, Белгија и Холандија во претставништвата на Република Српска во овие земји.