Почна пребројувањето на штетите од коронавирусот во економијата. Од угостителскиот сектор најавија дека е можно 29.000 вработени да останат без работа – тоа значи без плати и придонеси, еден од изворите за полнење на Буџетот, пишува во неделната економска анализа на portalb.mk. Според економистите – со почетокот на април започнува и војната на економијата против коронавирусот. Сите се едногласни дека се потребни итни и применливи мерки за амортизирање на ударот.
Ликвидноста на Буџетот не смее да биде загрозена
Со задолжувањето од 600 милиони евра ќе се аморитизира економската криза во одреден момент, но последиците од здравствената криза ќе бидат длабоки и можно е да потрајат. Затоа е потребно да се разработат сите сценарија за брзи и ефикасни мерки, порачуваат економистите во анализата на „portalb.mk“. Од една страна јасно е дека буџетските приходи по различни основи ќе се „стопат“ во второто тромесечје. Мерките, пак, за евентуално намалување на платите во јавниот сектор ќе значат намалена јавна потрошувачка која значајно го крепи економскиот раст, велат економистите.
„Ако платите на администрацијата се спуштат на 14.500 денари, ќе се влоши и така лошиот животен стандард на вработените во јавниот сектор, но и на членовите на нивните семејства, чиј што број е околку 400.000. Што би добила власта со таквата мерка, само 20 милиони евра месечно повеќе средства во Буџетот и ништо повеќе. Зарем товарот од кризата треба да паѓа само врз администрацијата, а со тоа да им се загрози здравјето на 400.000 наши граѓани? – Па, нека воведат една нова даночна обврска од, да речеме, 2 отсто данок на доход и товарот од кризата би паднал на товар на сите граѓани. Освен што ваквата мерка е неправедна, во исто време е и нелогична. Имено, намалувањето на приходите на граѓаните за 20 милиони евра месечно значи намалување на куповните фондови на граѓаните, тоа пак значи намалување на побарувачката на стоки и услуги, додека намалувањето на побарувачката на пазарот значи само едно, т.е. трасирање на патот за влез во фаза на рецесија“, вели професорот Сами Бислими.
За економската криза потребен е паметен и навремен одговор, велат од Институтот за економски истражувања и политики „Фајнанс Тинк“. Од таму посочуваат неколку клучни точки:
„Спасување на платните исплати на фирмите. Оваа група мерки се однесува на зачувување на работните места и платите на работниците кои не се во производниот процес поради индуцираната контракција и/или кои имаат драстичен пад на приходите. Гарантирање на доходот што може да се додели преку шемите за социјално осигурување. И покрај фокусот врз заштита на работните места, економијата ќе се соочи со отпуштања. За спроведување на предлог-мерката со која се зајакнува можноста за стекнување надомест во случај на невработеност, неопходна е измена на Законот за осигурување во случај на невработеност, поконкретно суспендирање на став 2, член 71, најмалку точките од 1 до 5, со што ќе се овозможи секое лице кое ќе изгуби работа поради корона-кризата да може да се стекне со право на паричен надомест во времетраење од најмалку шест или девет месеци и Обезбедување на неопходната ликвидност на Буџетот“
Замрзнати рати за кредити – како поддршка за граѓаните и фирмите
Како предност во оваа состојба е стабилниот банкарски сектор, кој со новата Уредба на Владата пристапи кон „замрзнување“ на кредитите и понуда на други олеснителни услови за кредитирање.
„Пазарните каматни стапки во банкарскиот сектор се ниски (пасивните) до умерени (активните) и тоа е придружено со низок обем на ризични пласмани од само околу пет отсто што создава стабилен и ликвиден банкарски сектор што е добро капитализиран и што покажува задоволителни деловни и финансиски резултати. Сепак, актуелната здравствена криза наметнува размислувања околу тоа какви можат да бидат последиците од продолжувањето на епидемијата во периоди што се непредвидливи“, вели за „Порталб“ универзитетскиот професор и еден од поранешните министри за финансии, Никола Поповски.
Јасно е дека во периодот што претстои граѓаните и компаниите ќе се соочат со нарушена ликвидност – неможност навреме да ги плаќаат кредитите, сметките за комуналии, ќе се намали јавната потрошувачка, а тоа ќе се рефлектира директно во економијата.
„Власта никако не смее да не дозволи намалување на побарувачката, особено на стоки и услуги од домашно потекло. Напротив, треба да ја поттикне агрегатната побарувачка за да и овозможи заживување на стопанската активност. Еден месец неактивност на стопанството значи скоро милијарда евра новосоздадена вредност помалку. Затоа ја охрабрувам владата дополнително да се задолжи, за да ја поттикне јавната и личната потрошувачка. Во спротивно, влегувањето во зона на рецесија е скоро неизбежно. Економијата не влегува во рецесија поради неспособноста за производство на повеќе стоки и услуги, туку поради недостиг на доволни куповни фондови за реализација на тоа што е произведено“, вели професорот Бислими.
Професорот Поповски, пак, смета дека во вакви вонредни услови можно е да се очекуваат нови, построги мерки за пренасочување на јавната потрошувачка кон јавното здравство кое се мобилизира против борбата со коронавирусот.
„Секако дека одредени предизвици постојат, особено доколку клиентите на банките, особено корпоративниот сектор и одредени делови од домаќинствата ја намалат својата ликвидност и со тоа и способноста да ги сервисираат обврските што веќе ги имаат кон банките. Тоа може да создаде одредени сериозни проблеми на подолг рок, заради што секоја мерка од страна на Владата или НБРМ се добредојдени. Првичните мерки веќе се соопштени и верувам дека ако здравствената криза и вонредната состојба се пролонгираат подолго време, тие ќе се дополнуваат константно. Не исклучувам и построги мерки од страна на фискалната политика што ќе овозможат пренасочување на јавната потрошувачка кон јавното здравство во борба против епидемијата и намалување на, во овој момент, непотребните или небитните трошоци за одредени политики што се сосема анахрони во време на вонредна состојба и епидемија“, вели професорот Поповски.
За „крепење“ на буџетските трошења во процес е најавеното задолжување од 500 до 600 милиони евра на странските и на домашниот пазар, а одборена е финансиска инјекција и од 60 милиони евра од Европската унија.